Relacja, jaka pojawia się pomiędzy lekarzem a jego pacjentem ma specyficzny charakter. Powodem tego jest fakt, że kontakty te oparte są o informacje i zagadnienia związane bezpośrednio z intymnością oraz godnością człowieka chorego – poszukującego pomocy. Lekarz jest postrzegany jako specjalista posiadający wiedzę dotycząca rozwiązania problemu, jak dotyka pacjenta. Z tej perspektywy w owej relacji zostaje zaburzona proporcja, tzn. w pewnym momencie dochodzi do sytuacji, kiedy pacjent musi zaufać lekarzowi i oprzeć się na jego wiedzy i doświadczeniu oczekując zarówno pomocy, jak i poszanowania dla swojej godności. Stąd tez narodziła się idea praw pacjenta. Ostatnie lata przynoszą rozwój nowego zjawiska w relacji lekarz – pacjent, a mianowicie, podejście obydwu strona zaczyna oparte być na partnerstwie w relacji terapeutycznej. Jest to jednak w dużej mierze inicjatywa środowiska lekarskiego, w odpowiedzi na coraz szersze tendencje u pacjentów, do traktowania lekarza jako specjalisty od określonych usług. Rodzi to sytuacje kiedy pacjent wysuwa żądania w stosunku do lekarza oczekując określonego efektu – a w przypadku jego braku, rodzi się problem narastającej agresji.

Z prawnego punktu widzenia

Najistotniejszym aktem prawnym jest z tej perspektywy ustawa o zawodzie lekarza. Uchwalona 20 lat temu ma zasadnicze znaczenie w kontekście zarówno prawnym, medycznym jak i społecznym. Zasadniczą kwestią, na którą zwrócono uwagę, jest forma kontaktu pomiędzy lekarzem a pacjentem, a także wskazano zasady, którymi lekarz powinien kierować się wykonując swój zawód.

W pierwszej kolejności mowa jest o obowiązku niesienia pierwszej pomocy, w sytuacji stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowi pacjenta. Kolejna zasada odnosi się do formy przekazywania informacji, która powinna być przystępna oraz dostosowana do poziomu wiedzy pacjenta, czy sformułowana w taki sposób, by dla pacjenta była zrozumiała. Przywilej terapeutyczny, to kolejna kwestia, która jest poruszona w kontekście zasad wykonywania zawodu lekarza, która pozwala lekarzowi na nie przekazywanie pełnej informacji pacjentowi – dotyczy to jednak sytuacji szczególnych. Zgoda pacjenta jest bezwzględną zasadą według której lekarz powinien wykonywać swoją pracę – zgoda wyrażona przez pacjenta jest formą legalizacji podejmowanych decyzji terapeutycznych oraz leczniczych. Ustawa, o której mowa reguluje także inne zasadnicze aspekty, takie jak możliwość poddania kontroli legalności procedur medycznych wykonanych bez zgody pacjenta, relacje pomiędzy podmiotem leczniczym a przedstawicielem ustawowym (w przypadku osób niepełnoletnich), klauzula sumienia, tajemnica lekarska czy prawa pacjenta do poszanowania intymności i godności podczas wykonywania procedur diagnostycznych, medycznych oraz terapeutycznych.

Agresja pacjenta

Czym jest agresja? To zasadnicze pytanie, które stanowi punkt wyjścia do rozważań na temat zachowań agresywnych u pacjentów.

Jak się okazuje nie ma jednej definicji, która daje wyczerpujący opis takiego stanu czy też zachowania. Istnieją teorie mówiące o podłoży genetycznym zachowań agresywnych, które to podłoże ma mieć dominujący wpływ na podejmowanie impulsywnych działań. Inne teorie odnoszą się do społecznego funkcjonowania, czyli nabywania pewnych umiejętności w kontaktach z innymi ludźmi – umiejętności zarówno pozytywnych jak i negatywnych.

Z innego jeszcze punktu widzenia, przyczyn agresji upatruje się w substancjach psychoaktywnych oraz ich działaniu na organizm człowieka, co niestety nie jest sytuacją rzadką.

Ponadto, warto również wziąć pod uwagę aspekt zachowań agresywnych, jako tych, które mają przynieść wymierne korzyści czy też przyczynić się do osiągnięcia określonego celu.

fot. panthermedia

Nie należy jednak jednoznacznie utożsamiać złości pacjenta z agresją, gdyż są to dwa odmienne stany, których podłoże także może być zróżnicowane. W odróżnieniu od złości, która jest wyrazem negatywnych doświadczeń, agresja jest zachowaniem przemyślanym, mającym na celu przejęcie dominacji nad drugą osobą.