Diagnostyka różnicowa

W diagnostyce różnicowej uwzględnić należy:

1. Neuropatię obwodową – brak dobowej zmienności nasilenia objawów, brak występowania ruchów kończyn w czasie snu, nieprawidłowy wynik badania przewodnictwa nerwowego, brak poprawy podczas ruchu kończyn. Neuropatia może jednak współistnieć z RLS;
2. Chromanie przestankowe – obecne zmiany troficzne kończyn; objawy ulegają nasileniu podczas chodu i poprawie podczas spoczynku;
3. Akatyzję – brak dobowej zmienności objawów, mniej nasilone objawy czuciowe, istotna poprawa po zastosowaniu rezerpiny;
4. Nocne kurcze łydek – zazwyczaj jednostronne, lokalne, o nagłym początku;
5. Chorobę zwyrodnieniową stawów – dyskomfort ograniczony do stawów, bez dobowej zmienności.

Leczenie

Ponieważ patofizjologia choroby nie jest jasna, brak jest leczenia przyczynowego. W objawowym leczeniu istotne są trzy aspekty:

1. Modyfikacja stylu życia chorego
2. Leczenie współistniejących schorzeń
3. Terapia lekowa

 Modyfikacja stylu życia

Zmiana codziennych zachowań i przyzwyczajeń może pomagać zmniejszać dolegliwości. Powyższy cel można osiągnąć przez:

1. Regularne, codzienne uprawianie ćwiczeń fizycznych;
2. Bandażowanie nóg lub stosowanie pończoch uciskowych;
3. Ograniczenie spożycia kawy, alkoholu i nikotyny;
4. Utrzymywanie odpowiedniej higieny snu (wietrzenie sypialni przed snem, stałe godziny udawania się na spoczynek).

Leczenie współistniejących schorzeń

Leczenie współistniejących schorzeń, takich jak cukrzyca, anemia z niedoboru żelaza, choroby tarczycy czy neuropatia obwodowa powoduje złagodzenie objawów. Często konieczna jest suplementacja żelaza, kwasu foliowego i magnezu.

Farmakoterapia

Ponieważ brak jest dotychczas wytycznych dotyczących terapii opartych na randomizowanych badaniach klinicznych,  decyzja o włączeniu leczenia powinna opierać się na stopniu nasilenia objawów choroby i upośledzenia życia codziennego oraz spodziewanych korzyściach przewyższających działania uboczne i przeciwwskazania poszczególnych grup leków.

Główne grupy leków:

1. Leki dopaminergiczne są podstawową grupą stosowaną w RLS i PLMS. Uogólniając, brak odpowiedzi na włączenie małych dawek tej grupy leków wyklucza rozpoznanie choroby. Niestety ich przyjmowanie wiąże się z występowaniem działań ubocznych, między innymi pod postacią efektu z odbicia.
   W początkowym okresie najczęściej stosowane są małe dawki lewodopy z kabidopą podawane godzinę przed snem, zwiększane stopniowo do złagodzenia objawów.  Bromokryptyna i pergolid, oraz nowsze pramipeksol i ropinirol są również skuteczne w zwalczaniu objawów. Jednak niezbędne są dalsze badania dotyczące wyższości stosowania któregoś z nich w RLS.
2. Benzodiazepiny – mogą być stosowane jako monoterapia w łagodnej i średniozaawansowanej postaci choroby lub w połączeniu z lekami innych grup w stadium zaawansowanym. Głównym działaniem tej grupy leków jest działanie nasenne. Ich przewlekłe stosowanie może prowadzić do lekozależności oraz powodować senność i chwiejność chodu, co może być problematyczne, zwłaszcza u osób starszych. Najlepiej przebadanym w tej grupie leków jest klonazepam, jednak inne benzodiazepiny (alprazolam, zolpidem, temazepam) również wykazują korzystne działanie w powyższym schorzeniu.
3. Opioidy – a wśród nich kodeina mogą być niezbędne w zaawansowanych postaciach choroby opornych na leczenie. Oprócz działania przeciwbólowego, wydają się odgrywać także rolę w specyficznych interakcjach pomiędzy przekaźnikami dopaminegicznymi a opioidowymi. Jednak ze względu na bardzo duże ryzyko uzależnienia oraz brak wystarczającej ilości badań nad wykorzystaniem tej grupy leków w RLS powinny być stosowane z dużą ostrożnością.
4. Leki przeciwpadaczkowe – takie jak karbamazepina i gabapentyna są stosowane zwłaszcza w przypadku silnych skurczów mięśniowych. Z powodzeniem mogą być również stosowane we współistniejącej neuropatii.

Podsumowując, zespół niespokojnych nóg jest chorobą długotrwałą, w której brak jest możliwości całkowitego wyleczenia. Objawy mogą nasilać się z wiekiem, powodując znaczne zaburzenie funkcjonowania społecznego. Jednak obecne możliwości terapii pozwalają kontrolować objawy choroby, zmniejszając dolegliwości bólowe i poprawiając jakość snu.

Piśmiennictwo

1. Rowland L.P. Neurologia Merritta. Wydanie polskie pod redakcją Kwiecińskiego H., Kamieńskiej A. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, 2004
2. Allen RP, Picchietti D, Hening WA, Trenkwalder C, Walters AS, Montplaisir J. Restless legs syndrome: diagnostic criteria, special considerations, and epidemiology. A report from the restless legs syndrome diagnosis and epidemiology workshop At the National Institutes of Health. Sleep Med 2003;4:101–19.
3. Hening W, Walters AS, Allen RP, Montplaisir J, Myers A, Ferini-Strambi L. Impact, diagnosis and treatment of restless legs syndrome (RLS) in a primary care population: the REST (RLS epidemiology, symptoms, and treatment) primary care study. Sleep Medicine 2004; 5(3):237–46.
4. Clark MM. Restless legs syndrome J Am Board Fam Pract. 2001 Sep-Oct;14(5):368-74
5. Stefansson H, Rye DB, Hicks A, Petursson H, Ingason A, Thorgeirsson TE, Palsson S, Sigmundsson T, Sigurdsson AP, Eiriksdottir I, Soebech E, Bliwise D, Beck JM, Rosen A, Waddy S, Trotti LM, Iranzo A, Thambisetty M, Hardarson GA, Kristjansson K, Gudmundsson LJ, Thorsteinsdottir U, Kong A, Gulcher JR, Gudbjartsson D, Stefansson K. A genetic risk factor for periodic limb movements in sleep. N Engl J Med. 2007 Aug 16;357(7):639-47