Śpiączka( z ang. Coma) jest jednym ze stanów funkcji mózgu. Ludzki mózg znajdować się może na różnych poziomach świadomości. Każdy poziom nie ma „ostro” wyznaczonych granic i najczęściej jest mieszanką sąsiadujących poziomów. W najwyższym poziomie świadomości umysł jest spostrzegany jako czujny, ostry, analityczny, odpowiadający na zmienne bodźce otoczenia. Poprzez łagodne schodzenie ze świadomością do niższych poziomów, mózg nasz coraz mniej reaguje na bodźce z otaczającego go środowiska. W najniższym poziomie funkcji, mózg jest w stanie śpiączki. Jest to ostatni stan przed śmiercią. Stan śpiączki powstaje zazwyczaj nagle(uraz, np. stłuczenie pnia mózgu), z pominięciem faz etapowych. Wychodzenie ze śpiączki jest procesem wieloetapowym i zazwyczaj długotrwałym. Śpiączka jest przedłużanym stanem nieświadomości . Nieświadomość jest brakiem oceny albo reakcji na bodziec . W śpiączce wyróżniamy dwa pojęcia:
1) Reaktywność :
reaktywność odnosi się do wrodzonych funkcji mózgu ( telereceptors : oko i ucho)
receptor bólowy ( odpowiedź na ból ),
rozbudzenia reakcji ( czujności ) i zorientowanej odpowiedzi ( skręca głowę do źródłu dźwięku albo ruchu ) .
Ruchy te odbieramy jako reakcję na zmiany w najbliższym otoczeniu.
2) Zdolność postrzegania :
zdolność postrzegania odnosi się do odpowiedzi systemu nerwowego do bodźców , które było wyuczone lub nabyte, np.: język , komunikatywne umiejętności , indywidualne ruchy takie jak gesty.. itd .
zdolność postrzegania odnosi się też do mniej złożonych, wyuczonych się albo nabytych reakcji takich jak, wycofywanie się w sytuacji zagrożenia.
Osoba w śpiączce nie posiada reaktywności albo zdolności postrzegania . Nie może być zbudzona przez zawołanie po nazwisku i imieniu lub w odpowiedzi na zadany ból. Jak zaczyna się wynurzać się ze śpiączki , zaczyna reagować na pewne bodźce . Odzyskiwanie " świadomości " odbywa się poprzez wzrost reaktywności i zdolności postrzegania. Te dwa elementy są konieczne dla stanu świadomości. Często, wiele elementów składowych zdolności postrzegania musi być uczona od początku, na nowo, np. mowa , troska o siebie samego , itd .Często zdarzają się ubytki w pamięci. Większość ludzie jest zaskoczona że wszystkie stadia śpiączki nie są podobne do głębokiego snu – jak oczekujemy. Osoba w śpiączce może wykonywać ruchy , wydawać dźwięki, śmiać się i płakać i wykazywać ożywienie. Musimy jednak pamiętać, że jest to zachowanie naśladujące świadomą działalność. Wychodzenie ze śpiączki oceniane jest poprzez świadomość zewnętrznych bodźców . Jest wiele poziomów, przez które pacjent w śpiączce przechodzi zwiększając swą funkcjonalność.
Czasami śpiączka jest celowo wywoływana przez chemiczny środki, aby zwiększyć efektywność w medycznym traktowaniu .
Pamiętajmy - to jest bardzo ważne - aby mówić pozytywnie: do i w obecności osoby będącej w śpiączce .
Wielu pacjentów odczuwa (słyszy) ich złe traktowanie i nieodpowiednie zachowanie w stosunku do ich osoby. Niektórzy mogą nawet pamiętać. Konwersacje o możliwych negatywnych wynikach z lekarzami , pielęgniarkami , i rodzinami powinny być prowadzona z dużą rozwagą . Pamiętajmy , że różne szkody mózgu, powoduje przeróżne objawy, gojące się w bardzo zróżnicowanym okresie czasu. Czasami niepozorny uraz może wywołać długoterminową śpiączkę, a po ciężkim urazie pacjent szybko odzyskuje świadomość. Tutaj nie ma reguł.
fizjologiczne podstawy.
Urazy mózgu są najwyższym wyzwaniem zarówno dla medycyny, jak i
rehabilitacji, w tym także dla neurofeedback.
Raport Government Insurance Office, w Nowej Południowej Walii, stwierdza ,że największą przyczyną zgonów i trwałego inwalidztwa ,są urazy głowy, aż w 70 % przypadków. Aż 50 % tych urazów przypada na młodych ludzi, którzy dopiero mieli 17-25 lat. Badania statystyczne wykazały, „ że 10 % chorych po urazie głowy doznaje tzw. ciężkiego urazu czaszkowo-mózgowego, zdefiniowanego jako stan, w którym poziom świadomości i reaktywności zostaje obniżony po wstępnej reanimacji lub znacznie pogarsza się w się w ciągu pierwszych 48 godzin po urazie.
( cytat z książki prof. Talara, pt. Urazy Pnia Mózgu - Bydgoszcz 2002 )
Teoretyczną podstawą terapii przebudzania ze śpiączki jest osiąganie stanu czujności pacjenta i kapitalizowanie zdolności adaptacyjnej albo „plastyczności mózgu”.:... przystosowującą się pojemność centralnego systemu nerwowego - jego zdolność, by zmodyfikować jego własną strukturalną organizację i funkcję. To adaptywne dostosowanie się, jest odpowiedzią na funkcjonalne żądanie ... dzięki plastyczności mózgu, mogą zajść funkcjonalne zmiany.
Są cztery teorie odnoszące się do plastycznych właściwości mózgu i prób usuwania skutków urazów mózgowych:
zapasowa pojemność i reorganizacja
redundancja
odpowiedź w komórkowym poziomie
wpływ środowiska.
Zapasowa pojemność i reorganizacja odnoszą się oczywistej zdolności mózgu, by zreorganizować jego funkcje uszkodzone podczas zranienia. Teoria zakłada, że jest wiele miejsc mózgu nieaktywnych będących czymś w rodzaju "części zapasowych", więc, kiedy szkoda w innej części mózgu zdarza się to "część zapasowa" jest w stanie, by przyjąć funkcję uszkodzonego obszaru, tym samym kompensując jakieś potencjalne straty funkcji.
Teoria redundancji dokładnie jest związana z teorią reorganizacji i odnosi się do oczywistej zdolność mózgu dublowania neuronowych dróg. Jeśli jedna z dróg zostanie uszkodzona, to inna przejmie jej funkcję. Ayers wierzy, że to dublowanie dróg jest skutkiem rozwoju i stwierdza: ponieważ system nerwowy rozwinął się, by sprostać wzrastającym potrzebom istnienia, nowsze struktury dostosowały się, aby zdublować starsze struktury i funkcje oraz je usprawnić, aniżeli zapisywać nowe funkcje. W ten sposób te sam rodzaje funkcji jest powtórzony w kilku warstwach mózgu. Te starsze lub niewykorzystane drogi neuronalne mogą zostać wykorzystane do odbudowy funkcji po zranieniu mózgu.
Odpowiedź w komórkowym poziomie. Teoria skupia się wokół laboratoryjnego faktu, że kiedy komórki w centralnym systemie nerwowym przestają żyć, naprawa nie może się zdarzyć. Badano dalsze skutki dookoła martwej strefy. Praca Lui i Chambers w 1958 pokazała, że w uszkodzonej strefie, nieuszkodzone aksony neuronów wykonują nowe połączenia w uszkodzonym systemie. Proces ten nazwali kiełkowaniem. W ten sposób mózg dokonał próby skompensowania jego niewydolności, hodując nowe komórki.
Teoria wpływu środowiska. Teoria udowadnia wpływ środowiska na rozwój mózgu. Wiele badań wykonanych na zwierzętach, a zwłaszcza szczurach wykazuje, ze bogate, różnorodne środowisko stymuluje pozytywnie rozwój mózgu, którego umiejętności i wydajność zwiększa się, następuje przyrost grubości kory mózgowej.
Stres jest ujemnym wpływem środowiska i powoduje poważne neurologiczne deficyty.
Jeszcze raz przypomnę: zachowanie, myśl i uczucia głęboko wpływają na cielesne zdrowie.
opracował: mgr inż. Jan Lisaj
za zgodą Pana : Tomasz Szczepański
Studenckie Koło Naukowe
przy Klinice Neurochirurgii
Akademii Medycznej we Wrocławiu
I. ŚWIADOMOŚĆ, PRZYTOMNOŚĆ ŚPIĄCZKA
Świadomość jest biologicznym fenomenem generowanym w korze. Można ją zdefiniować jako zdolność do postrzegania samego siebie i otoczenia. Obniżenie świadomości jest zawsze objawem patologicznym, z wyjątkiem, gdy człowiek śpi.
Chory ze stanu snu (somnolencji) daje się stosunkowo łatwo wybudzić, wybudzony rozmawia, i porusza się normalnie, choć w sposób spowolniały.
W stanie zmącenia chory jest senny, łatwo się jednak budzi pod wpływem bodźców świetlnych, dźwiękowych, bólowych. Obudzony odpowiada na pytania, spełnia proste polecenia.
Ze stanu odrętwienia trudno wybudzić (można to zrobić pod wpływem silnego bodźca), a zaprzestanie wybudzania natychmiast prowadzi do powrotu w stan odrętwienia.
W przypadku jednostronnych nadnamiotowych procesów patologicznych dochodzi do przemieszczenia tkanki mózgowej w stronę przeciwną. Przy przemieszczeniu zwapniałej szyszynki (lub przegrody preźroczystej) o 3-5 mm chory zwykle zapada w sen, przy przemieszczeniach rzędu 5-8 mm staje się odrętwiały, a w razie przemieszczeń powyżej 8 mm zapada w śpiączkę
Oceny stopnia głębokości śpiączki dokonuje się wg skali Glasgow (GCS). Chory w pełni zorientowany osiąga 15 punktów, natomiast chory w głębokiej śpiączce, z zamkniętymi oczami i nie reagujący na jakiekolwiek bodźce zaledwie 3 punkty.
II. STAN PSYCHICZNY
Oceniamy już podczas wywiadu, zwracając uwagę na orientację w stosunku do własnej osoby i otoczenia oraz orientację w czasie i miejscu. Jakościowe zaburzenia świadomości (zaburzenia psychiczne) przejawiają się w wypowiedziach (zdradzających urojenia i omamy), oraz jego zachowaniu (agresywność, stany lękowe, apatia).
Wczesnym objawem zaburzeń psychoorganicznych, towarzyszącym chorobom neurologicznym są zmiany afektu. Mają one różny charakter:
euforia (nieuzasadnione poczucie zadowolenia, nawet szczęścia) jest charakterystycznym objawem uszkodzenia płatów czołowych,
płytki afekt, ubogie reakcje emocjonalne występują często w chorobach układu pozapiramidowego
brak kontroli reakcji emocjonalnych wyraża się patologicznym (przymusowym) płaczem lub śmiechem i zwykle towarzyszy zespołowi rzekomoopuszkowemu.