Na inteligencję jednostki składają się czynniki genetyczne i środowiskowe, a obecność stanów chorobowych może ostatecznie wpływać na jej poziom.

Zaburzenia sprawności umysłowej mogą polegać na nieosiągnięciu odpowiedniego poziomu w okresie rozwoju albo na spadku już osiągniętej sprawności poniżej poziomu wystarczającego do zaspokojenia podstawowych funkcji życiowych.

Nieosiągnięcie odpowiedniego poziomu sprawności intelektualnej określa się mianem upośledzenia (IQ<69). Stopień upośledzenia może wahać się i zmieniać pod wpływem zastosowanej rehabilitacji, lecz po przekroczeniu granicy wieku rozwojowego pozostaje bez zmian.

Od upośledzenia należy rozróżniać stany przemijających opóźnień rozwoju, które zależne są od zaniedbań środowiskowych i w prawidłowych warunkach bardzo szybko ulegają wyrównaniu.

Innym rodzajem zaburzenia intelektualnego jest otępienie, w którym wyraźnie obniżony zostaje poziom sprawności umysłowej. Przejawia się zwykle utrudnieniem w uczeniu się i reagowaniu na nowe sytuacje.

Otępienie zwykle powstaje poprzez nieodwracalne i rozległe uszkodzenia mózgu. Możliwe jest też, że procesy otępienne są wynikiem przemijających stanów takich jak depresja lub zaburzenia dysocjacyjne. W takim wypadku po odpowiedniej terapii chorzy wracają do zupełnej sprawności umysłowej.