Karta ta jest nieformalnym dokumentem pozarządowym i posiada status zaleceń. Została sporządzona w 2002 roku przez organizację Active Citizenship Network wraz z 12 innymi organizacjami z różnych krajów europejskich (np. z Niemiec, Irlandii, Holandii czy Hiszpanii). Opiera się na założeniach Deklaracji Promocji Praw Pacjenta w Europie, która została przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1994 roku. Europejska Karta Praw Pacjenta zawiera spis zasad, które przysługują każdemu mieszkańcowi UE. Prawa, z których może korzystać, to m.in.: prawo do profilaktyki, prawo dostępu do opieki medycznej, prawo do informacji, prawo do wyrażania zgody, prawo do bezpieczeństwa, prawo do leczenia dostosowanego do potrzeb. Dokument określa standardy na płaszczyźnie pacjent – lekarz, ale też wyznacza pacjentowi pewne obowiązki, do których należy choćby dbanie o zdrowie i wykonywanie badań profilaktycznych. Karta zawiera łącznie 14 praw, których zastosowanie ma gwarantować świadczenie wysokiego poziomu ochrony ludzkiego zdrowia. Są to przy tym prawa podstawowe i w związku z tym powinny być przestrzegane przez wszystkie kraje należące do wspólnoty Unii Europejskiej.

Biorąc pod uwagę wszystkie różnice, które wyrastają na tle wieku, płci, statusu i wyznania religijnego, a także mając świadomośc, że mogą one wpływać na indywidualne potrzeby dotyczące opieki zdrowotnej, Europejska Karta Praw Pacjenta ma te rozbieżności niwelować. Pozwala ona na korzystanie z usług opieki medycznej na całym obszarze Unii, ponadto uprawnia do udzielenia pomocy w stanach nagłych podczas tymczasowego pobytu w jednym z państw członkowskich.

W Polsce wciąż panuje niedostateczna świadomość dotycząca znajomości swoich praw związanych z dostępem do bezpłatnego leczenia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Europejski Dzień Praw Pacjenta ma za zadanie poszerzanie wśród Polaków wiedzy dotyczącej tego tematu. Ustanowienie dokumentu ma również powodować aktywną działalność pacjentów w segmencie zdrowotnym i dawać im do zrozumienia, że poprzez ich zaangażowanie można dokonywać ważnych i potrzebnych zmian w pionie ochrony zdrowia.