Jaką chorobą jest zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych?
Jest to stan zapalny ochronnej błony otaczającej mózg i rdzeń
kręgowy.
Chorobę najczęściej wywołują wirusy i bakterie.
Wirusowe zapalenie opon rzadko zagraża życiu, niemniej
jednak choroba może mieć ciężki przebieg. Większość chorych
całkowicie powraca do zdrowia, chociaż niekiedy choroba
pozostawia utrzymujące się ślady, takie jak zmęczenie,
bóle głowy i osłabienie pamięci. Wirusowe zapalenie opon
występuje znacznie częściej niż choroba wywołana zakażeniem
bakteryjnym.
Bakteryjne zapalenie opon jest chorobą zagrażającą życiu,
wymagającą natychmiastowej interwencji lekarskiej. Większość
chorych na bakteryjne zapalenie opon powraca do zdrowia, ale
u wielu występują utrzymujące się powikłania. Co 10 przypadek
zakończy się zgonem chorego.
W Irlandii najczęstszą przyczyną bakteryjnego zapalenia opon
jest zakażenie meningokokowe. Chorobotwórcze drobnoustroje
zwane meningokokami wywołują zarówno zapalenie opon, jak
i posocznicę (sepsę). Te dwie choroby określa się też wspólną
nazwą „inwazyjnej choroby meningokokowej”. Określenia
„zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych” często używa się
właśnie w odniesieniu do inwazyjnej choroby meningokokowej.
Zapalenie opon i posocznica mogą zaatakować organizm na
każdym etapie życia. Najbardziej narażone są niemowlęta i małe
dzieci, chociaż zwiększone ryzyko występuje też w przypadku
młodzieży w wieku od 15 do 24 lat.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (potocznie znane jako zapalenie opon) oraz
posocznica (zwana też sepsą lub zapalnym zakażeniem krwi) to groźne choroby, które mogą
błyskawicznie zaatakować organizm i których skutki mogą utrzymywać się przez całe życie.
Pomimo najnowszych postępów w dziedzinie szczepień ochronnych, w Irlandii corocznie
notuje się około 300 przypadków zachorowań na bakteryjne zapalenie opon, a w przypadku
wirusowego zapalenia opon, zachorowań jest znacznie więcej. Szybkość, z jaką atakują
organizm oraz gwałtowny i niekiedy wysoce niebezpieczny przebieg czyni zapalenie opon i
posocznicę jednymi z najgroźniejszych chorób w naszym środowisku.
Więcej informacji można uzyskać telefonując pod numer całodobowej linii obsługiwanej przez
pielęgniarki: 1800 523 196, dostępnej w ponad 100 językach, lub odwiedzając stronę
www.meningitis-trust.ie
Jakie są oznaki i objawy choroby?
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicę
meningokokową często jest trudno rozpoznać.
W początkowym okresie choroba może przypominać grypę
lub inną częściej spotykaną infekcję. Wczesne objawy to
zwykle gorączka, ból głowy, mdłości, wymioty i uczucie
ogólnego osłabienia.
Typowe oznaki i objawy choroby podajemy obok.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Wszystko, co trzeba wiedzieć o zapaleniu
opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy
Typowe oznaki i objawy zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych i posocznicy
Niemowlęta i małe dzieci
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Gorączka
Brak apetytu, wymioty
Nadmierne pobudzenie, dziecko z rozdrażnieniem
reaguje na dotyk (tzw.
przeczulica)
Blada, pokryta plamami skóra
Apatia, brak reakcji na bodźce
Nadmierna senność
Nietypowy płacz, kwilenie
Posocznica
Gorączka, zimne dłonie i stopy
Utrata apetytu lub wymioty
Blada, pokryta plamami skóra
Wysypka, zob. „Test szklankowy”
Obniżenie napięcia mięśniowego (dziecko „leci przez
ręce”), apatia, brak reakcji na bodźce
Szybki lub chrapliwy oddech
Nadmierna senność
Starsze dzieci i dorośli
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Gorączka
Silny ból głowy
Wymioty
Nadwrażliwość na światło
Sztywność karku, bóle mięśni
Nadmierna senność
Dezorientacja i rozdrażnienie
Posocznica
Gorączka, zimne dłonie i stopy
Wymioty
Silne bóle mięśni
Krostki na skórze lub wysypka, zob. „Test szklankowy”
Skurcze żołądka i biegunka
Nadmierna senność
Dezorientacja i rozdrażnienie
Kartę objawów
można
otrzymać
telefonując
pod numer
1800 523 196
Wysypka objawem choroby?
• Wysypka, która nie blednie pod naciskiem
(zob. „Test szklankowy”) jest jednym z objawów
posocznicy meningokokowej. Wysypka może
pojawić się na każdej części ciała w postaci
drobnych punkcików, które później zlewają się w
plamy przypominające świeże siniaki.
• Wysypka lub plamki na skórze spowodowane
są przeciekiem krwi z naczyń krwionośnych do
tkanki podskórnej.
• Na ciemnej skórze trudniej jest zauważyć
wysypkę czy plamki. Na skórze i pod powiekami
mogą być widoczne blade plamy i odbarwienia.
Test szklankowy
Przycisnąć bok szklanki
do zmian na skórze.
W przypadku zakażenia
meningokokami plamki
nie bledną pod naciskiem.
Gorączka z towarzyszącą wysypką, która nie blednie
pod naciskiem to oznaka zagrażającej życiu choroby
i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Gdy u chorego wystąpią niepokojące i pogarszające
się objawy, nie należy czekać na pojawienie się
wysypki. W niektórych przypadkach wysypka
pojawia się później lub nie występuje wcale.
wysypka posocznicowa
Ilustracje udostępnił: Dr Petter Brandtzaeg
Czy zapaleniem opon można łatwo
się zarazić?
Drobnoustroje wywołujące bakteryjne zapalenie opon często
kolonizują błonę śluzową jamy nosowo-gardłowej bez szkody
dla nosiciela. Większość ludzi jest w pewnym etapie życia
nosicielami tych bakterii, które nie muszą wcale wywołać
choroby, ale – wprost przeciwnie – uodporniają na zakażenia.
Przenoszenie meningokoków odbywa się podczas kaszlu,
kichania lub pocałunku. W rzadkich wypadkach prowadzi to
jednak do choroby.
Zwykle są to odizolowane przypadki. Zdarza się jednak, że
chorobą meningokokową zarazi się od jednego chorego więcej
osób.
Gdy w danym środowisku wystąpi przypadek zakażenia
meningokokowego, miejscowy ośrodek zdrowia może zalecić
profilaktyczne podawanie antybiotyków osobom pozostającym
przez dłuższy czas w kontakcie z chorym, aby nie dopuścić do
rozprzestrzenienia się choroby.
Zapobieganie chorobie
Jedynym sposobem zapobiegania chorobie meningokokowej
są szczepienia ochronne. W Irlandii dostępne są
skuteczne szczepionki przeciwko niektórym zakażeniom
meningokokowym. Dzięki nim częstość występowania tych
chorób w Irlandii znacznie się zmniejszyła.
Szczepionkę przeciwko meningokokom z grupy C, wirusowi
grypy (Hib) oraz penumokokom podaje się niemowlętom i
młodszym dzieciom w ramach programu szczepień ochronnych
wieku dziecięcego.
Nie ma jak dotąd szczepionki przeciwko zakażeniu
meningokokami z grupy serologicznej B, które są najczęstszą
przyczyną bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
w Irlandii.
Powikłania
Do najpoważniejszych i dobrze znanych powikłań należą:
utrata słuchu, utrata wzroku, trudności w nauce i zaburzenia
zachowania.
Rozległe blizny na skórze, uszkodzenie głównych narządów lub
utrata kończyn to potencjalne powikłania meningokokowej
posocznicy.
Choroba meningokokowa pozostawia trwałe ślady nie tylko na
organizmie chorego, ale także na jego psychice oraz na życiu
rodziny i osób z jego otoczenia.
Dodatkowe informacje na temat powikłań można otrzymać
pod numerem obsługiwanej przez pielęgniarki bezpłatnej
całodobowej infolinii The Meningitis Trust: 1800 523 196.
The Meningitis Trust w Republice Irlandii
Fundacja The Meningitis Trust jest zarejestrowaną organizacją
charytatywną, założoną w roku 2001 w celu upowszechniania
informacji na temat choroby meningokokowej oraz udzielania
pomocy rodzinom dotkniętym skutkami tego niezmiernie
groźnego zakażenia. Naszym zadaniem jest promowanie
wiedzy o chorobie oraz zapewnianie specjalistycznych usług
– emocjonalnego wsparcia i praktycznej pomocy – które ułatwią
chorym i ich rodzinom powrót do normalnego życia.
Nasze usługi to między innymi:
Całodobowa bezpłatna infolinia obsługiwana przez
pielęgniarki – informacje i wsparcie dostępne przez całą dobę
siedem dni w tygodniu.
Specjalistyczne poradnictwo – poufne poradnictwo
psychologiczne dla osób, które chorowały na zapalenie opon
oraz ich rodzin.
Wizyty domowe – specjalnie wyszkolony personel udziela
informacji i wsparcia w domu chorego.
Kontakty osobiste – organizowanie bezpośrednich
kontaktów pomiędzy osobami dotkniętymi skutkami choroby
meningokokowej a wolontariuszami, którzy też przebyli tę
chorobę.
Naszą działalność prowadzimy głównie dzięki indywidualnym
dotacjom. Polegamy nieomal wyłącznie na dobrowolnej
pomocy ze strony społeczeństwa.
1800 523 196
www.meningitis-trust.ie
Organizacja charytatywna zarejestrowana pod numerem 14722 ©Meningitis Trust 2008 SWIM/10/08
The Meningitis Trust
PO Box 102
Bray
Co Wicklow
Tel: 01 2762050
Fax: 01 276 2051
Całodobowa bezpłatna infolinia
obsługiwana przez pielęgniarki
Freephone
Freephone
Postępowanie w przypadku podejrzenia
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
lub posocznicy
• natychmiast skontaktować się z lekarzem (GP)
lub udać się do najbliższego szpitala z oddziałem
ratunkowym (Accident and Emergency) • opisać dokładnie objawy i powiedzieć, że
podejrzewa się zapalenie opon lub posocznicę • zdiagnozowanie choroby może być trudne – jeżeli
wizyta u lekarza nie uspokoi obaw, należy zwrócić
się ponownie o pomoc medyczną