Do udaru dochodzi, gdy naczynia krwionośne doprowadzające tlen i substancje odżywcze do mózgu zostaną uszkodzone lub zablokowane przez skrzep krwi. Prowadzi to do obumierania części mózgu, a skutki bywają dramatyczne.

• 30 proc. osób umiera w wyniku udaru mózgu w ciągu roku od zachorowania

Wśród chorych, którzy przeżyją ostrą fazę udaru:

• 20 proc. wymaga stałej opieki
• 30 proc. wymaga pomocy w niektórych czynnościach życia codziennego.

Aby zmniejszyć uszkodzenie mózgu i uniknąć niepełnosprawności trzeba działać szybko. Niestety w większości przypadków udaru nie poprzedza żaden sygnał ostrzegawczy - po prostu występuje nagłe porażenie lub utrata przytomności.

Jak rozpoznać udar mózgu?

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich ma udar mózgu, zapamiętaj kiedy pojawiły się pierwsze objawy. Niektóre opcje leczenia zależą bowiem od czasu ich wdrożenia po wystąpieniu  udaru.

Najczęściej występujące objawy udaru mózgu to:

• Utrudniona  mowa - pojawiają się kłopoty z mówieniem i rozumieniem tego, co mówią inni.
• Dłoń/ręka opadająca - utrata siły lub kontroli nad kończynami (bezwładna ręka i/lub noga), z reguły po jednej stronie ciała. Pojawiają się kłopoty z chodzeniem: chory może się potykać lub stracić równowagę, mieć nagłe zawroty głowy lub utratę koordynacji ruchowej.
• Asymetria ust - niedowład lub porażenie mięśni po jednej stronie twarzy (najczęściej widoczne w postaci opadania kącika ust).
• Reaguj natychmiast! Dzwoń pod numer alarmowy 112 lub na pogotowie ratunkowe: 999

 Zdarza się, że wystąpienie udaru zwiastuje nagły i silny ból głowy, któremu mogą towarzyszyć wymioty, zawroty głowy lub zaburzenia świadomości, a także/lub zaburzenia widzenia - niewyraźne widzenie, ciemne plamy w polu widzenia w jednym lub obu oczach lub podwójne widzenie.

Pamiętaj, że gdy dochodzi do udaru, najważniejszy jest czas. Nie czekaj czy objawy ustaną, bo liczy się każda minuta - im dłużej osoba z udarem czeka na pomoc medyczną, tym większe jest ryzyko uszkodzenia mózgu i niepełnosprawności. Dlatego, jeśli zaobserwujesz którykolwiek z tych objawów, natychmiast zadzwoń na pogotowie.

STOP UDAROM

Objawy udaru mózgu są dość łatwe do rozpoznania. Już nawet kilkuletnie dzieci mogą nauczyć się rozpoznawać symptomy udaru mózgu i sprawnie reagować w sytuacji zagrożenia życia swoich najbliższych.

Aby zwiększyć wiedzę społeczeństwa, od ponad 12 lat, wspólnie z organizacjami pacjenckimi – Fundacją Udaru Mózgu (www.fum.info.pl) i Stowarzyszeniem „Udarowcy – Liczy się wsparcie!” (www.udarowcy.com.pl), realizowana jest kampania edukacyjna STOP UDAROM (www.stopudarom.pl). Do współpracy przy tej inicjatywie zaproszono specjalistów z dziedziny neurologii i kardiologii oraz towarzystwa naukowe, którzy wspólnie tworzą innowacyjne projekty edukacyjne. Wszystkie mają jeden cel: budowanie świadomości społecznej Polek i Polaków na temat zapobiegania, objawów i leczenia udaru mózgu. To wiedza, która może uratować życie i sprawność wielu osób i warto, aby prowadzić edukację już od najmłodszych lat.

Udar mózgu może zdarzyć się w każdym wieku

- Pewnego dnia zadzwoniła do mnie koleżanka, z którą nie słyszałyśmy się przez kilka tygodni. Wiedziałam kto dzwoni, a jednak głos w słuchawce był jakiś obcy. Okazało się, że miała udar. Kilka dni temu wyszła ze szpitala. Byłam w szoku, bo to  młoda, 35-letnia, wysportowana kobieta i zawsze tak bardzo o siebie dbała. - opowiada Aleksandra Rusin-Mieniewska, koordynatorka kampanii STOP UDAROM.

Usłyszałam od niej jedne z ważniejszych dla mnie słów – „Maczałaś w tym swoje palce! Tyle razy opowiadałaś o swojej kampanii, o objawach udaru, że trudno było nie zapamiętać”... Nie potrafię opisać emocji jakie mi wtedy towarzyszyły. Przede wszystkim cieszyłam się, że koleżanka miewa się dobrze, ale z drugiej strony poczułam wyjątkową satysfakcję, że moja praca i projekty edukacyjne, które prowadzę mają aż takie znaczenie. Często mówiliśmy, że to wiedza na wagę zdrowia, a nawet życia – brzmiało mocno, ale dopóki osobiście nie doświadczyłam tej siły rażenia, tak naprawdę nie zdawałam sobie z niej sprawy. – dodaje pani Aleksandra.

Choć dawniej udary mózgu dotyczyły niemal wyłącznie starszych osób, teraz chorują także ludzie w średnim wieku i coraz częściej również osoby młode, po 30-stce. Szybkie tempo życia, codzienny stres i brak czasu na wykonywanie badań, a do tego używki, niewłaściwe odżywianie i brak ruchu powodują, że zaniedbujemy swoje zdrowie.

Z jakimi udarami mózgu możemy się spotkać?

Są dwa typy udaru mózgu. Zdecydowanie częściej występuje udar niedokrwienny, do którego dochodzi w następstwie zamknięcia światła naczynia krwionośnego (ok. 85 proc. przypadków). Inny typ to udar krwotoczny, do którego dochodzi kiedy krew przedostaje się do mózgu w wyniku uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego i w konsekwencji niszczy tkanki mózgu (potocznie nazywany wylewem).

Czasem występują także przemijające ataki niedokrwienne – TIA (transient ischemic attack), inaczej „mini udar mózgu”, którego objawy ustępują w ciągu 24 godzin, nie pozostawiając żadnych skutków ubocznych. Rozpoznanie potwierdza rezonans magnetyczny. Objawy są takie same jak w przypadku „typowego” udaru mózgu, ale szybko znikają. Mikroudar jest sygnałem alarmowym, który należy potraktować poważnie, gdyż może to być zwiastun „dużego” udaru. Szacuje się, że u co piątej osoby po „mini udarze”, kolejny udar mózgu występuje w ciągu kilku dni lub tygodni. Dlatego osoba, u której zdarzyła się taka sytuacja, powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza (najlepiej neurologa), aby ustalić dalsze postępowanie.

Udar mózgu można leczyć

Musisz wiedzieć, że wczesna hospitalizacja i zastosowanie odpowiedniej terapii może uratować życie i uchronić przed inwalidztwem.

W przypadku udaru niedokrwiennego stosowane jest leczenie fibrynolityczne. Terapia ta usuwa przyczynę powstania udaru poprzez rozpuszczenie skrzepu, który zablokował przepływ krwi do mózgu. Jest to jednak możliwe tylko, gdy pacjent dotrze do szpitala nie później niż 4,5 godziny od wystąpienia objawów udaru.

Inną opcją leczenia jest trombektomia mechaniczna, która udrażnia naczynie poprzez mechaniczne usunięcie skrzepu. Jeśli uda się przeprowadzić ją w ciągu 6. pierwszych godzin od wystąpienia udaru szanse na poprawę stanu zdrowia pacjenta, w szczególności zmniejszenie późniejszego stopnia niesprawności, jest większa.

Oprócz leczenia dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta, ważne jest szybkie rozpoczęcie rehabilitacji. Udary mają bardzo różne konsekwencje – zależy to od tego, jak rozległy region mózgu został uszkodzony  i za jakie funkcje odpowiada. Najczęściej zdarzają się problemy z mówieniem lub pisaniem (tzw. afazja) oraz problemy z pamięcią, a także mniejszy lub  znaczny paraliż ciała.

Dzieje się tak dlatego, że komórki nerwowe pozbawione tlenu umierają. Warto jednak wiedzieć, że mózg ma pewną zdolność adaptacyjną – odpowiednio stymulowane zdrowe komórki nerwowe potrafią niekiedy przejąć funkcje martwych komórek – aby to było możliwe rehabilitację należy rozpocząć tak szybko, jak to tylko możliwe.

Co może być przyczyną udar mózgu?

Są czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu, na które nie mamy wpływu. Należą do nich:

• wiek – na udary mózgu narażone są szczególnie osoby starsze, które ukończyły 55. rok życia (ale zdarza się również, że młode osoby doznają udaru),
• płeć – jak podają statystyki, udary mózgu częściej dotykają mężczyzn,
• czynniki genetyczne – ryzyko udaru rośnie, jeśli przebył go któryś z członków rodziny.

 Jest jednak grupa czynników, które zależą od nas i często wynikają ze stylu życia.

Należą do nich:

• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów (wypalenie już jednego papierosa podnosi ciśnienie krwi!),
• niewłaściwa dieta (przede wszystkim spożywanie tłustych, smażonych, mocno doprawionych pokarmów i pomijanie w jadłospisie warzyw i owoców),
• brak aktywności fizycznej - siedzący tryb życia i brak regularnego ruchu, powoduje, że wzrasta ryzyko powstania chorób zaliczanych do zespołu metabolicznego oraz udaru mózgu
• stres

 Również niektóre choroby bezpośrednio sprzyjają powstaniu udaru mózgu. Wśród nich  wymienia się takie, jak:

• nadciśnienie tętnicze – serce pracujące pod zwiększonym ciśnieniem powiększa się i pracuje dużo ciężej, przez co nie pompuje odpowiedniej ilości krwi.
• miażdżyca – prowadzi do osadzania cholesterolu na ścianach tętnic, zmniejsza się ich światło, a przez to krew z trudem przez nie przepływa.
• cukrzyca
• otyłość
• choroby serca – szczególnie zaburzenia rytmu serca, migotanie przedsionków i zawał mięśnia sercowego. Choroby te zwiększają ryzyko udaru nawet siedmiokrotnie.