Wcześniej występował pod nazwą bólu głowy Hortona. Są to ataki jednostronne z towarzyszącymi im objawami autonomicznymi. Pierwszy opis tego bólu pojawił się w XVII wieku. Wskazuje się na dużą rolę czynnika genetycznego w etiologii choroby.

Choroba ta częściej dotyka mężczyzn aniżeli kobiet a rozpoczyna się pomiędzy 20stym a 30stym rokiem życia, choć badania naukowe wskazują, iż ataki bólu mogą pojawić się w każdym wieku. Etiologia i patogeneza napadów jest do dziś nieznana.

Ataki bólu klasterowego charakteryzuje się:

• Jednostronnością
• Kłujący, palący, szczypiący charakter
• Szybko narastającym nasileniem
• Objawami autonomicznymi (obrzęk powiek, łzawienie, uczucie zatkania nosa, pocenie się, zaczerwienienie spojówek i wiele innych)
• Bardzo sporadycznie występującymi zwiastunami (rzadko występuje uczucie ucisku bądź swędzenia w okolicy objętej następnie bólem)
• Pobudzeniem ruchowym człowiek
• Promieniowaniem bólu do szczęki, karku oraz ramienia

Ból trwa maksymalnie od 15 do 180 minut (najczęściej do 1,5 godziny) zajmuje okolicę czołową, ciemieniową oraz gałkę oczną. W ciągu doby mogą wystąpić od 2 do 3 napadów. Bardzo często mają one miejsce podczas snu dziennego oraz w nocy. Napady bólu występujące w nocy charakteryzuje regularność.

fot. ojoimages

U około 80% pacjentów ataki występują w postaci tzw. klasterów (zgrupowaniach). Najczęściej okres bólowy trwa od kilku tygodni, nawet do kilku miesięcy. Okresy bezbólowe trwają do 4 miesięcy. Klasterowy ból głowy nie ma tendencji do ustępowania wraz z wiekiem.

Wśród czynników prowokujących napad bólu wymienia się:

• Spożycie alkoholu
• Nitraty oraz
• Sen

Innymi rzadziej spotykanymi odmianami klasterowego bólu głowy są m.in.:

• postać łagodna z niewielkim nasileniem bólów
• postać z napadami w dolnej części twarzy
• postać tylna z napadami w okolicy potylicznej przy braku objawów autonomicznych

Rozpoznanie choroby opiera się na wywiadzie zebranym od pacjenta oraz ustaleniu szczegółowego obrazu klinicznego napadów. Bardzo często konieczna jest obserwacja pacjenta podczas napadu w celach diagnostycznych. Rozpoznanie tej choroby nie jest trudne. 

Leczenie klasterowego bólu głowy składa się głownie z: przerywania napadu bólu, zwalczania pojedynczego napadu oraz leczenia profilaktycznego. Warto pamiętać i stosowany lek doraźny powinien działać szybko, przez wgląd na krótki czas trwania samego napadu.

W wielu przypadkach klasterowy ból głowy zostaje mylony z migrenowymi bólami głowy bądź z nerwobólem.

Piśmiennictwo:

1. „Neurologia kliniczna” R. Mazur, Via Medica, Gdańsk 2007, wyd. 3.
2. „Neurologia” W. Kozubski, P.P. Liberski, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, wyd. 1.
3. „Choroby układu nerwowego” pod redakcją W. Kozubskiego i P.P. Liberskiego, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.