Zażywanie leków stanowi coraz częściej element życia coraz większej ilości osób na całym świecie. Ich działanie, poza efektem terapeutycznym, ma wpływ na cały organizm – w tym na psychomotorykę, co przekłada się bezpośrednio na zdolności do kierowania pojazdem, a w zasadzie ich ograniczenie. Problem ten, jak wynika z szacunków i prowadzonych badań, może dotyczyć około 20% wszystkich wypadków drogowych.
Spis treści:
Leki, czyli wszelkie środki farmakologiczne, jakie są przyjmowane, mogą mieć wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych, co stanowi znaczący problem, który niestety bywa bagatelizowany. W kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego, którego jesteśmy użytkownikami każdego dnia, mają one duże znaczenie – zgodnie z szacunkami WHO istnieje prawdopodobieństwo, że nawet 20% wypadków drogowych spowodowanych może być przez niekorzystny wpływ leków na zdolności psychofizyczne kierujących pojazdami mechanicznymi. Z uwagi na fakt ilości osób poszkodowanych w wypadkach drogowych stanowią one zagadnienie z obszaru zagrożeń społecznych, a co za tym idzie – powinny być traktowane jako problem zdrowia publicznego. Z powodu wypadków drogowych Polska traci rocznie około 3% PKB.
Obok niskiej kultury jazdy, lekceważenia przepisów ruchu drogowego, niezachowywania odpowiedniej prędkości czy jazdy pod wpływem alkoholu znaczącym problemem w kontekście przyczyn wypadków drogowych stanowią właśnie środki farmakologiczne, które mają znaczący wpływ na zdolności psychomotoryczne kierującego pojazdem [1].
Kierowca i leki
Z prowadzonych dotychczas badań wynika, że 1/5 kierujących pojazdami przyjmuje jakiegoś rodzaju leki – specjaliści wysnuwają wniosek, że część wypadków może być powiązana z ich przyjmowaniem. Polskie prawo nie zakazuje jednak przyjmowania leków i prowadzenia pojazdu, a karane jest prowadzenie pojazdu pod wpływem środków odurzających (narkotyków) oraz alkoholu, jako substancji zmieniających stan świadomości czy wpływających na zdolności psychomotoryczne. Jeśli kandydat na kierującego pojazdem choruje, np. na cukrzycę, padaczkę, choroby układu krążenia, wtedy jego stan, dolegliwości, sprawność i zdolność do prowadzenia pojazd pozostawiane są do oceny lekarza.
Należy jednak mieć na uwadze fakt, że każdy z nas przyjmuje leki – jeśli nie stale, to sporadycznie, raz na jakiś czas. Wzrost długości życia również stanowi determinant zwiększonego zapotrzebowania na leki w związku z dolegliwościami i schorzeniami, jakie pojawiają się w starszym wieku. Tempo i styl życia obecnie powodują często stany napięcia nerwowego, bóle głowy czy bezsenności, co w efekcie również skłania nas do przyjmowania różnego rodzaju leków. Sytuacja nasuwa więc wiele pytań [2].
Wpływ leków na zdolność prowadzenia pojazdów, fot. panthermedia
Wpływ leków na psychomotorykę kierującego pojazdem
Leki stosowane przez kierowców w dużej mierze oddziałują na jego zdolności odruchowe, co bezpośrednio przekłada się na ograniczenie odpowiedniej możliwości reakcji na zaistniałą na drodze sytuację. Mowa tu także o czasie reakcji, która w przypadku wielu leków jest celowo obniżana.
Koordynacja ruchowa to także obszar funkcjonowania człowieka, który pod wpływem leków może być zaburzony. Bazuje ona bowiem na reakcji przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, skurczu mięśni szkieletowych oraz czynnościach OUN, na które wiele substancji zawartych w lekach także oddziałuje.
Efektem zażywania niektórych środków farmakologicznych jest także spadek uwagi i czujności, powodując tym samym spowolnienie psychomotoryczne organizmu, obniżenie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Pojawiają się także problemy z przetwarzaniem informacji, które docierają do mózgu.
Poza wyżej wymienionymi przykładami niekorzystnego wpływu leków na zdolności psychomotoryczne dużo mówi się o wzmożonej senności, która często bywa przyczyną wypadków drogowych, a jest także efektem przyjmowania wielu substancji farmakologicznych. Przykładem takiej sytuacji może być stosowanie powszechnych w Polsce beznodiazepin (np. Diazepam, Lorazepam), których okres półtrwania jest stosunkowo długi – nawet do 8-10 godzin, a efekt ich działania to między innymi wprowadzenie organizmu w stan mikrorelaksacji. Obniżenie sprawności psychomotorycznej pod wpływem tej grupy środków jest potwierdzone i jednoczenie stanowi znaczący problem w kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponadto podobnym problemem jest zażywanie leków przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych oraz neuroleptyków, które to mają silne działanie sedatywne, co w efekcie może objawiać się nagłą potrzebą snu nawet podczas prowadzenia pojazdu. Nie bez znaczenia pozostaje także zażywanie leków przeciwbólowych, zwłaszcza tych, których skład opiera się na opioidach czy kodeinie. Niebezpieczne także są połączenia paracetamolu z substancjami przeciwhistaminowymi – napady senności mogą pojawiać się bowiem nawet następnego dnia po zażyciu leku [1].
