Otępienie pogarsza w znaczącym stopniu codzienne funkcjonowanie, zarówno w zakresie aktywności złożonych i podstawowych, takich jak ubieranie się, jedzenie czy higiena osobista. Wśród osób młodych problemy z zapamiętywaniem lub przypominaniem informacji najczęściej związane są z nadmiernym obciążeniem, stresem, depresją i nerwicą, ale mogą też świadczyć o chorobach, których inne symptomy nie są jeszcze widoczne. Może to być niedoczynność tarczycy, stwardnienie rozsiane lub toczące się infekcje mózgu.

Około 20 % młodych osób z demencją cierpi na otępienie typu naczyniowego. W tym typie choroby naczynia doprowadzające krew do mózgu zostają zablokowane, co skutkuje niedotlenieniem. Ta forma zaburzeń najczęściej występuje u palaczy, diabetyków oraz osób z podwyższonym ciśnieniem i cholesterolem. Zazwyczaj objawia się słabą koncentracją, trudnością w doborze słów i kłopotami z pamięcią.

Drugą najbardziej rozpowszechnioną formą jest otępienie alkoholowe zwane zespołem Korsakowa. Może występować u ludzi, którzy regularnie spożywali duże ilości alkoholu. Spowowdowany jest brakiem witaminy B1 i objawia się apatią, lukami pamięciowymi i problemami z logicznym myśleniem. Inne, rzadsze przyczyny zaburzeń pamięci i fukcji poznawczych to nowotwory mózgu, zaburzenia metaboliczne, choroba Huntigtona, neuroinfekcje i niepożądane działania leków.