Epileptycy bywali zamykani w zakładach dla obłąkanych, leczeni brutalnymi metodami czy krępowani. Rozwój medycyny i odkrycie przyczyn epilepsji pozwoliło ogromnej liczbie chorych zrozumieć swoje dolegliwości i znaleźć akceptację społeczną. Ciągle jednak nagły atak epileptyczny na ulicy, w miejscu pracy czy sklepie budzi przestrach i dezorientację. Nie wszyscy wiedzą, jak pomóc osobie chorej, co jej zagraża oraz jakie dolegliwości poza utratą świadomości może powodować epilepsja.

Jak może wyglądać atak epilepsji?

Klasyczny atak epilepsji, występujący najczęściej u dorosłych, polega na utracie świadomości oraz gwałtownym upadku chorego. Zwykle nie występują żadne objawy zwiastujące nadchodzący napad, chociaż część pacjentów może odczuwać zmiany stanu psychicznego, rozdrażnienie, zmęczenie, ból głowy. Atak rozpoczyna się gwałtownym skurczem wszystkich mięśni (może mu towarzyszyć również krzyk na skutek skurczu mięśni oddechowych). Skurcz trwa zwykle kilkanaście sekund, po czym przechodzi on w tak zwaną fazę kloniczną - uogólnione drgawki całego ciała połączone ze zwrotem gałek ocznych. Drgawki stopniowo wyczerpują się samoistnie w ciągu 2-3 minut. Atakowi może towarzyszyć sinica, zaburzenia oddychania, samoistne oddanie moczu lub stolca, ślinotok czy przygryzienie języka. Po napadzie chory zasypia na kilkanaście-kilkadziesiąt minut, po czym budzi się wyczerpany i splątany, nie pamiętając ataku.

Poza klasyczną odmianą padaczki występują również inne napady padaczkowe, dużo mniej specyficzne od opisanego wyżej. Prosty atak padaczkowy może polegać na skurczach pojedynczych grup mięśniowych, napadowych zaburzeniach czucia, węchu, smaku lub natrętnych myślach. Niemal wszystkie czynności kontrolowane przez mózg mogą podlegać atakom epilepsji. U dzieci padaczka często przebiega pod postacią napadów nieświadomości. Dziecko w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym na kilka minut traci kontakt z otoczeniem, nie reaguje na głos, wpatruje się w jeden punkt w przestrzeni. Pozornie sprawia ono wrażenie zamyślonego, a po ataku wraca zwykle do przerwanej czynności.

Przyczyny epilepsji

Bezpośrednią przyczyną napadów epileptycznych są nieskoordynowane wyładowania elektryczne w poszczególnych rejonach mózgu, które przez ciągłość mogą szerzyć się na kolejne obszary, doprowadzając finalnie do utraty przytomności. Źródłem wyładowań są uszkodzone komórki nerwowe w mózgu, które mogą powstać w wyniku urazu, udaru, infekcji, guzów czy chorób neurodegeneracyjnych. Epilepsja jest często dziedziczona, co wskazuje na rodzinną podatność zapisaną w genach. Do napadu padaczkowego, jednorazowego lub wielokrotnego może dojść także w wyniku chorób ogólnoustrojowych: niedotlenienia, gorączki (szczególnie często u dzieci), niewydolności wątroby, nerek, alkoholizmu lub zatruciu substancjami psychoaktywnymi.

Konsekwencje napadów padaczkowych

Każdy atak epileptyczny powoduje zaburzenia pracy komórek nerwowych, nieuchronnie niszcząc niektóre z nich. Po napadzie chory ma kłopoty z koncentracją, codziennym funkcjonowaniem i pamięcią. Szczególnie u starszych osób zauważalne jest pogorszenie funkcji intelektualnych po każdym epizodzie epilepsji. Każdy atak grozi ponadto zaburzeniami oddychania, jeśli chory zacznie dławić się własnym językiem oraz obrażeniami głowy i innych części ciała w czasie upadku. Przedłużający się atak padaczkowy grozi przejściem w tak zwany stan padaczkowy- śpiączkę połączoną z niewydolnością krążenia, oddychania i niedotlenieniem mózgu.

Diagnoza: padaczka

Pojedynczy napad drgawkowy może zdarzyć się każdemu zdrowemu człowiekowi w następstwie urazu głowy, gorączki lub zaburzeń metabolicznych. Drugi atak padaczkowy staje się podstawą do rozpoznania epilepsji, nawet bez konieczności potwierdzenia choroby badaniami czynności mózgu. Diagnozę tę stawia się w oparciu o charakterystyczne objawy, wywiad chorobowy oraz rodzinny pacjenta. Zapis elektroencefalograficzny (EEG) w czasie napadu może ostatecznie potwierdzić rozpoznanie.

Leczenie epilepsji

W opiece nad pacjentem z epilepsją niezwykle ważna jest edukacja najbliższego otoczenia chorego i oswojenie go z chorobą. Bliscy powinni wiedzieć co robić w razie ataku i jak zminimalizować jego skutki. Podczas napadu ważne jest ułożenie chorego w bezpiecznym miejscu, tak by nie doznał dodatkowych obrażeń, najlepiej w pozycji bocznej oraz niedopuszczenie do zadławienia się (własnym językiem lub ciałem obcym, które chory miał akurat w ustach). Jeśli atak przedłuża się, zaraz po nim następuje kolejny lub chory przez dłuższy czas nie odzyskuje przytomności, konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego. Epilepsję udaje się dziś skutecznie kontrolować z pomocą leków przeciwdrgawkowych oraz regulujących potencjał pobudliwości mózgu. Część chorych może odstawić leki po upływie określonego czasu od ustabilizowania choroby, inni wymagają leczenia dożywotniego. Oporne na terapię padaczki leczy się kilkoma lekami u uzupełniającym się działaniu.