Chorobę opisał w 1895 roku szwajcarski chirurg Fitz de Quervain. Etiologia schorzenia nie jest do końca poznana. Przypuszcza się, że powodem wystąpienia zapalenia mogą być powtarzające się niewielkie urazy oraz przeciążenia ścięgien mięśni kciuka, wywołane takimi czynnikami jak powtarzalność monotonnych jego ruchów zginania i prostowania.

Charakterystyka schorzenia - objawy i przyczyny   

Zespołem de Quervaina określa się stan zapalny pochewki ścięgnistej pierwszego przedziału prostowników (mięśni, które pozwalają prostować kręgosłup bądź staw w kończynach). Jest to przypadłość z grupy entezopatii, czyli bolesnych zmian chorobowych dotykających przyczepów ścięgnistych mięśni do kośćca (skutek oddziaływania zbytnich naprężeń oraz obciążeń).  

Ważne! Częsta powtarzalność ruchów ręki jak i nadgarstka może prowadzić do tarcia ścięgien, a także ich pochewek z otaczającymi je tkankami. Wskutek ocierania rozwija się stan zapalny pochewki ścięgnistej, który wywołuje ból, obrzęk oraz przekrwienie skóry.

Dolegliwości bólowe skoncentrowane są u podstawy kłębu kciuka, na grzbietowej części dłoni (ból nasila się w trakcie poruszania kciukiem). Dyskomfort może obejmować cały kciuk, nadgarstek jak i również przedramię.

Pojawiającemu się obrzękowi, który jest kolejnym po bólu objawem, towarzyszy:

•  podwyższona temperatura chorych tkanek;
•  pojawienie się wysięku (gromadzenie się płynu w tkankach zapalnych w przebiegu zapalenia);
•  pogrubienie oraz zwężenie światła pochewki ścięgnistej.

Ponadto trzask przy przeskakiwaniu ścięgien i problemy z zaciskaniem ręki.  

W badaniu palpacyjnym zauważalna jest tkliwość okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej. Objaw ten może świadczyć o objęciu chorobą gałązki powierzchownej nerwu promieniowego.

Ważne! Przypadłość częściej dotyka kobiety w przedziale wiekowym 30 - 50 lat. Związane jest to z sumującymi się przeciążeniami.

Choroba może rozwijać się w sposób izolowany bądź skojarzonymi z innymi anomaliami (m.in. łokieć tenisisty, niestabilność nadgarstka, cieśń nadgarstka).

fot. panthermedia

Jedną z nazw potocznych Zespołu de Quervaina jest „kciuk matki” - określenie wzięło się z tego, że przypadłość spotyka często matki dzieci do 6 miesiąca życia. Podnoszenie dziecka, które systematycznie przybiera na wadze oraz ręczne pranie ubrań dziecka - te powtarzalne czynności wpływają na przeciążenie kciuka.

Ważne! Coraz częściej schorzenie nazywa się chorobą XXI wieku, bowiem dotyka ono osoby, które są uzależnione od smartfonów i w komunikacji wykorzystują przede wszystkim palec pierwszy ręki.

Inne przyczyny rozwoju choroby to:

• powstanie blizny na przebiegu pochewki ścięgnistej (m.in. w wyniku przebytego urazu);
• urazy oraz zmiany kostne w okolicy dalszej nasady kości promieniowej;
• proces zapalny podczas reumatoidalnego zapalenia stawów, który skutkuje powstawaniem zrostów pozapalnych.

Diagnoza i leczenie

Wstępne rozpoznanie choroby opiera się na przeprowadzeniu testu Finkelsteina - chory opiera przedramię o stół z wyprostowanym nadgarstkiem oraz zaciśniętą pięścią w rotacji wewnętrznej. Lekarz lewą ręką stabilizuje dalszą część przedramienia, zaś prawą przytrzymuje pięść i delikatnie wykonuje ruch odwodzenia łokciowego ręki. W sytuacji, gdy pojawi się ból w okolicy mięśnia prostownika krótkiego, a także odwodziciela długiego kciuka - uważa się za wstępne potwierdzenie Zespołu Quervaina.

Ważne! Prawidłowy test obejmuje także zdrową kończynę górną, aby porównać dolegliwości bólowe (w dość częstych przypadkach u osób zdrowych test Finkelsteina jest dodatni).

Szczegółowa diagnostyka, której celem jest potwierdzenie schorzenia, polega na wykonaniu badania ultrasonograficznego stawu oraz okolicznych tkanek miękkich - pomoże ono wykluczyć inne anomalie.

Ważne! Zespół Quervaina nie daje wyraźnych objawów na zdjęciach RTG. Przy przewlekłych dolegliwościach zauważalna jest mała osteopenia okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej, a także sporadycznie zwapnienie w obrębie ścięgien uwikłanych mięśni.

W początkowym etapie leczenia stosuje się wyłączenie oraz odciążenie ruchów, które powodują dolegliwości bólowe (szyny oraz stabilizatory obejmujące kciuk). Chory nosi ortezę unieruchamiającą nadgarstek i kciuk (okres 2 - 3 tygodni).