Przysadka mózgowa – małe, niepozorne centrum dowodzenia

Przysadka mózgowa to gruczoł wielkości pestki wiśni, zlokalizowany w zagłębieniu kości klinowej, będącej podstawą czaszki. Przysadka zbudowana jest z trzech części: płata przedniego, środkowego i tylnego. Pierwszoplanową rolę w rozwoju organizmu gra płat przedni – wydzielane są w nim hormony, które odpowiedzialne są m.in. za wzrost, a także aktywują nadnercza i tarczycę oraz gruczoły płciowe.

Przysadka zwana jest zwyczajowo „gruczołem nadrzędnym”, ponieważ kontroluje aktywność większości innych gruczołów wydzielających hormony. „Wyczuwa” potrzeby organizmu i wysyła sygnały do różnych narządów i gruczołów w całym ciele, aby regulować ich funkcjonowanie i utrzymywać odpowiednie środowisko.

Pourazowe uszkodzenie przysadki mózgowej

Przysadka mózgowa bierze udział w szeregu procesów zachodzących w organizmie. Każde jej nieprawidłowe działanie może powodować niepokojące objawy, takie jak: bóle głowy, problemy ze snem, osłabienie i przewlekłe zmęczenie, częste utraty pamięci, niewyjaśniony przyrost masy ciała czy wahania nastroju lub problemy reprodukcyjne. Jednak do zaburzeń funkcjonowania przysadki dochodzi także często w wyniku urazów głowy, o czym wspomina prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, Konsultant Krajowy w dziedzinie endokrynologii z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi:

– W trakcie wypadku komunikacyjnego, w którym poszkodowany doznaje urazu głowy, dochodzi często do złamania kości klinowej, która stanowi kość podstawy czaszki. Jedną z jej części jest tzw. siodło tureckie, w którym położona jest przysadka mózgowa – niewielki gruczoł wielkości 1 cm. Powstałe na skutek urazu głowy krwiaki mogą uciskać przysadkę, zaburzając jej pracę. Co więcej, w wyniku migracji odłamów kości może dojść nawet do przerwania szypuły przysadki, a w konsekwencji – poważnych dysfunkcji, w tym zaburzenia wydzielania m.in. hormonu wzrostu. – Prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, Konsultant Krajowy w dziedzinie endokrynologii z Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi.

Konsekwencje niedoboru hormonu wzrostu

W przypadku dorosłych objawy deficytu hormonu wzrostu są niestety niejednoznaczne i mogą być mylone z wieloma innymi chorobami. Wiążą się najczęściej z zaburzeniami lipidogramu (podwyższonym poziomem cholesterolu i/lub triglicerydów), zaburzeniami metabolicznymi (zmniejszeniem ilości beztłuszczowej masy ciała) czy nieprawidłowościami dotyczącymi układu kostno-stawowego, jak osteoporoza i patologiczne złamania. Wielu pacjentów doświadcza także znacznego pogorszenia jakości życia – przewlekłego zmęczenia, nastrojów depresyjnych i powolnego wycofywania się z życia społecznego. Dlatego kluczowe jest, by diagnozować niedobór hormonu wzrostu i możliwie szybko wdrożyć odpowiednie leczenie wyrównujące jego poziom.

Deficyt hormonu wzrostu trzeba leczyć!

Diagnostyka deficytu hormonu wzrostu polega na przeprowadzeniu tzw. testów stymulacyjnych, aby sprawdzić, jak wydziela się on w sytuacji pobudzenia jego sekrecji przez tzw. stymulatory. W przypadku osób dorosłych wykorzystuje się test bezpośrednio z insuliną podawaną dożylnie. Oprócz testów stymulacyjnych przeprowadza się również np. badania rezonansu magnetycznego okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, aby wykluczyć obecność guzów lub innych mas uciskających przysadkę.

Jeśli rozpoznany zostaje niedobór GH, pacjenci zostają poddani leczeniu farmakologicznemu, które polega na podawaniu hormonu wzrostu w dawkach substytucyjnych, czyli wyrównujących deficyt. Podaje się go w postaci codziennych, wieczornych iniekcji podskórnych. Leczenie ma charakter przewlekły – dorośli przyjmują wówczas hormon wzrostu do końca życia.

W Polsce leczenie niedoboru hormonu wzrostu jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach programów lekowych Ministerstwa Zdrowia. Programy leczenia skierowane są do osób w wieku dziecięcym (B19) i dorosłym (B111). Osoby te muszą spełniać wymagania i kryteria programu lekowego.