Choroba Parkinsona występuje z częstością 100 do 200 przypadków na 100 000 mieszkańców.
Spis treści:
- Etiologia choroby Parkinsona
- Rozpoznanie i obecne leczenie
- Czym jest terapia genowa?
- Badania kliniczne metod terapii genowej w chorobie Parkinsona
- Bepieczeństwo terapii genowej
Rozwija się powoli, początkowo pojawia się drżenie spoczynkowe rąk, wzmożone napięcie mięśniowe, problemy z mową i chodem. Chory przyjmuje postawę zgięciową, narzeka na bóle mięśni i objawy wegetatywne, takie jak zaparcia, zaburzenia w oddawaniu moczu i czynnościach seksualnych.
Etiologia choroby Parkinsona
W mózgu osoby chorej na Parkinsona zanika grupa komórek o charakterystycznym ciemnym zabarwieniu, zwanych istotą czarną.
Istota czarna produkuje neuroprzekaźnik – dopaminę. Liczba komórek istoty czarnej zmniejsza się fizjologicznie wraz z wiekiem, a ilość dopaminy maleje o 8 do 10% na każde 10 lat życia. Gdy ilość komórek produkujących dopaminę spadnie o 70-80%, a dopamina zredukowana zostanie o 20-30%, można mówić o rozwijającej się chorobie Parkinsona.
Przyczyna postępującego zaniku komórek nerwowych wytwarzających dopaminę nie jest znana. Przypuszcza się, że powstawaniu choroby Parkinsona uczetsniczą czynniki środowiskowe i genetyczne.
Rozpoznanie i obecne leczenie
Chorobę rozpoznaje się na podstawie badania klinicznego oraz metod obrazowania mózgowia takich jak pozytronowa tomografia emisyjna (PET) lub emisyjna tomografia pojedynczego fotonu (SPECT). PET i SPECT pozwalają uwidocznić charakterystyczne dla choroby Parkinsona pomniejszone gromadzenie się dopaminy w mózgu. Głównym celem leczenia jest zmniejszenie nasilenia objawów ruchowych.
Obecnie najskuteczniejszą formą jest terapia farmakologiczna, opierająca się na podawaniu leków dopaminergicznych, jednak wraz z postępem choroby i czasem trwania leczenia objawy nasilają się i są coraz trudniejsze do opanowania. Skuteczność leczenia farmakologicznego poprawić można dzięki zastosowaniu metod chirurgicznych, które polegają na uszkodzeniu określonych struktur podkorowych i głębokiej stymulacji mózgu. Leczenie chirurgiczne zapewnia poprawę tylko u 20-30% chorych.
Czym jest terapia genowa?
Terapia genowa to metoda leczenia polegająca na wprowadzeniu do komórek, prawidłowej kopii genu, którego defekt jest odpowiedzialny za wystąpienie choroby. W przypadku tearpii choroby Parkinsona gen wprowadza się do organizmu osoby chorej za pomocą wektora. Wektory to specjalne przenośniki, najczęściej wirusy, które są zdolne do infekowania komórek, ale pozbawione zostały własnych genów, odpowiedzialnych za chorobotwórczość.
Badania kliniczne metod terapii genowej w chorobie Parkinsona
Badania dotyczące terpii genowej choroby Parkinsona opierały się na trzech metodach. Dwie obejmujące enzymatyczną terapię zastępczą oraz leczenie za pomocą czynników neurotropowych. Enzymatyczna terapia zastępcza polega na transferze genu kodującego enzym, którego aktywność znacznie zmniejsza się jako skutek choroby. W ten sposób możliwe jest wyrównanie niedoboru neuroprezkaźników odpowiadających za objawy ruchowe.
W metodzie wykorzystującej czynniki neurotropowe do komórek nerwowych wprowadza się gen kodujący białko, które może przywrócić czynność dopaminergiczną, sprzyjając odzyskaniu prawidłowych funkcji przez komórki dopaminergiczne istoty czarnej.
Badaniami kierował prof. Peter LeWitt z Fenstein Institute for Medical Research w Manhasset w Nowym Jorku. Wzięło w nim udział 45 pacjentów w wieku 30-75 lat, z rozpoznaną od co najmniej 5 lat chorobą Parkinsona. 22 osoby poddano terapii genowej, natomiast 23 stanowiły grupę kontrolną, w której przeprowadzano symulowane operacje i wstrzykiwano sól fizjologiczną.
W czasie właściwiej terapii genowej wprowadzano przez cewnik do jądra niskowzgórzowego w obu półkulach mózgu liczne kopie genu terapeutycznego, kodującego dekarboksylazę kwasu glutaminowego (GAD). GAD odpowiada za syntezę kwasu γ-aminomasłowego (GABA), neuroprzekaźnika o działaniu hamującym. Stymulacja układu GABA-ergicznego w obrębie jądra niskowzgórzowego hamuje pobudzenia generowane w tym jądrze, sprzyjając odzyskaniu prawidłowych funkcji.
Po sześciu miesiącach u chorych poddanych terapii genowej zaburzenia ruchowe złagodniały średnio o 23 proc., natomiast w grupie kontrolnej jedynie o ok. 13 proc.
Bepieczeństwo terapii genowej
Decydujący wpływ na bezpieczeństwo terapii genowej ma odpowiednio kontrolowane dostarczenie wektorów wirusowych do odpowiednich, ściśle określonych obszarów mózgu. Stałą cechą która została zaobserwowana w przypadku zastosowania wektora wirusowego jest jego intensywny transport z miejsca podania do odległych obszarów w mózgu, co może to być zarówno wadą jak i zaletą.
