Artykuł omawia najistotniejsze problemy związane z leczeniem farmakologicznym padaczki u dzieci.
Wprowadzanie zarówno pierwszego, jak i wszystkich kolejnych leków przeciwpadaczkowych powinno być prowadzone przez neurologa, przeważnie wystarczające są wizyty ambulatoryjne, ale w niektórych przypadkach może pojawić się konieczność hospitalizacji dziecka w celu wdrożenia leczenia przeciwpadaczkowego. Zasadą jest stopniowe wprowadzanie leków przeciwpadaczkowych począwszy od niewielkich dawek, aż do dawek docelowych lub maksymalnych tolerowanych przez pacjenta. W każdym przypadku należy kierować się zasadą stosowania możliwie najmniejszych dawek skutecznie kontrolujących napady. Główny bowiem celem leczenia pacjenta z padaczką jest opanowanie napadów, co stwarza możliwość prawidłowego rozwoju oraz funkcjonowania społecznego pacjenta, jednak z drugiej strony należy ograniczyć do minimum działania niepożądane leków. Jeśli więc po wdrożeniu określonego leku uzyskano redukcję ilości napadów, ale pojawiły się istotne działania niepożądane należy rozważyć odstawienie leku. Niektóre kombinacje leków przeciwpadaczkowych są bardzo skuteczne, jednak mogą okazać się toksyczne. Takim połączeniem jest na przykład VPA i lamotrygina ( LTG), czy też VPA i CBZ.
W trakcie terapii padaczki należy okresowo w uzasadnionych klinicznie przypadkach przeprowadzać badania kontrolne. Rodzaj badań jest zależny od rodzaju zespołu padaczkowego oraz stosowanego leczenia. Czasami konieczna jest kontrola stężenia leku przeciwpadaczkowego w surowicy krwi pacjenta. Jest to uzasadnione na przykład w przypadku podejrzenie niesystematycznego leczenia ( zapominanie pobierania leku, samowolne odstawianie leku) , podejrzenia występowania działań niepożądanych leku. Szczególnie istotne jest oznaczanie stężenia fenytoiny z uwagi na jej toksyczne działania. Inne badania biochemiczne , na przykład oznaczanie prób wątrobowych, powinny być wykonywane jedynie w uzasadnionych przypadkach.
Zapis elektroencefalograficzny u pacjenta leczonego z powodu padaczki powiniem być kontrolowany także wówczas, jeśli są ku temu wskazania. Jednym z nich jest brak skuteczności leczenia.
Podsumowanie
- Podstawowym celem leczenia przeciwpadaczkowego jest opanowanie napadów przy braku działań toksycznych leków przeciwpadaczkowych.
- W większości przypadków skuteczną kontrolę napadów można uzyskać stosując monoterapię.
- W większości przypadków lekami pierwszego rzutu są VPA i CBZ, wyjątek stanowi zespół Westa i drgawki noworodkowe.
- Każdy lek należ wprowadzać stopniowo do uzyskania dawki skutecznej nie koniecznie maksymalnej.
- Jeśli pierwszy wprowadzony lek jest nieskuteczne należy rozważyć jego wycofanie lub dołączenie drugiego leku.
- Stosowanie większej liczby leków przeciwpadaczkowych często nasila działania niepożądane nie dając lepszej kontroli napadów.
- Badania kontrolne powinny być przeprowadzone jedynie w uzasadnionych klinicznie przypadkach.
Uzyskanie kilkuletniego, przeważnie 2-3 letniego, okresu remisji, czyli wolnego od napadów, pozwala na rozważenie odstawienia leczenia. Najczęściej u pacjentów, u których szybko uzyskano ustąpienie napadów pod wpływem leczenia przeciwpadaczkowego ryzyko pojawienia się napadów podczas stopniowego odstawiania leków jest niewielkie. Odstawianie leków w przypadku występowania niektórych typów napadów, na przykład napadów uogólnionych toniczno-klonicznych czy mioklonii, niesie duże ryzyko powtórzenia się napadów. Z kolei im dłuższy okres od momentu wycofania leku tym ryzyko nawrotu napadów jest mniejsze, co niestety nie oznacza, że kolejne napady nie pojawią się nawet w odstępie kilkumiesięcznym czy nawet kilkuletnim. Często dyskutowanym problemem jest zapis eeg a ryzyko nawrotu napadów po odstawieniu leków. Rodzaj zmian opisywanych w eeg nie jest najistotniejszym czynnikiem określającym czy można czy też nie można podstawić leki. Podobnie jak przy rozpoznaniu padaczki, tak i przy próbie odstawienia leków przeciwpadaczkowych najistotniejszy jest obraz kliniczny, a więc obecność lub brak napadów padaczkowych. Nie bez znaczenia jest także okres czasu, jaki wybieramy na odstawianie leków- niekorzystny jest na przykład okres dojrzewania. Odstawianie leków przeciwpadaczkowych nigdy nie może odbywać się nagle- przeważnie niezbędne jest stopniowe odstawianie przez okres kilku tygodni lub miesięcy, zawsze po kontrolą lekarza neurologa.
Podsumowanie
- Odstawianie leków przeciwpadaczkowych jest możliwe u niektórych pacjentów po 2-3 letnim okresie bez napadów.
- W każdym przypadku redukcja dawek leków musi być stopniowa, a cały proces musi być ściśle kontrolowany przez lekarza neurologa.
- Zapis eeg odgrywa istotną rolę w podejmowaniu decyzji o odstawianiu leków przeciwpadaczkowych, jednak nie jest to czynnik najważniejszy.
- Nawet skrupulatne przestrzeganie wszystkich wymienionych wyżej zasad nie daje gwarancji bezpiecznego odstawienia leczenia i barku nawrotów.
Jeśli leczenie farmakologiczne stosowane przez okres kilku lat, z wykorzystaniem maksymalnych bezpiecznych dawek leków przeciwpadaczkowych nie przynosi poprawy i zadowalającej kontroli napadów może się okazać konieczne zastosowanie alternatywnych metod leczenia, takich jak leczenie neurochirurgiczne, dieta ketogenna czy stymulator nerwu błędnego.