Zacznijmy od wapnia...

Wapń, jako ważny pierwiastek, bierze udział w wielu procesach metabolicznych, stanowi główny składnik kości oraz odgrywa jedną z nadrzędnych ról w mechanizmach pobudzania układu nerwowego. Jest kluczową składową enzymów, będących katalizatorami wielu ważnych procesów zachodzących wewnątrz komórki. Jakiekolwiek zaburzenia w stężeniu tego pierwiastka przekładają się na nieprawidłową pracę mięśni, nerwów oraz kości. Ilość wapnia w naszym organizmie jest uzależniona od podaży, regulacji jego wchłaniania z przewodu pokarmowego, przenikania do tkanki kostnej oraz wydalania przez nerki. Każdy z tych elementów ma nad sobą swojego rodzaju mechanizm kontrolujący. Tak więc, wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego uzależnione jest od witaminy D oraz parathormonu (hormonu produkowanego przez przytarczyce), każdy z nich zwiększa jego pobór. Na stężenie wapnia mają także wpływ nerki, które aż 98-99% wapnia przesączonego w kłębuszkach nerkowych zwrotnie wchłaniają w cewkach nerkowych, aby następnie mógł być przetrasportowany do krwi krążącej w organizmie. Na stężenie wapnia w surowicy wpływa również metabolizm tkanki kostnej. Istnieje wiele czynników, które mają za zadanie utrzymać prawidłowe stężenie wapnia w kościach, między innymi kalcytonina, która posiada przeciwstawne działanie do parathormonu. Jej celem jest zmniejszenie kalcemii we krwi, na rzecz większego „wprowadzenia” wapnia do kości. Odwrotnie parathormon sprzyja osteolizie, zwiększając tym samym uwalnianie wapnia z kości do krwi. Te mechanizmy wzajemnie się uzupełniają, tak by utrzymać równowagę i prawidłowe stężenie wapnia w ustroju. To tylko kilka z ważnych ról jakie odgrywa wapń w naszym organizmie. Jakiekolwiek zaburzenie w jego gospodarce prowadzi do poważnych konsekwencji. Hipokalcemia czyli niskie stężenie wapnia powoduje nadmierną pobudliwość nerwowo-mięśniową. Przewlekła hipokalcemia może przebiegać bezobjawowo, objawy mogą być skąpe lub mało specyficzne. 

Tężyczka- co to takiego?

Tężyczka to zespół objawów, którego główną składową jest wzmożona pobudliwość układu nerwowo-mięśniowego. Wyróżniamy dwa typy tężyczki: jawną i utajoną. W przypadku tężyczki jawnej, znacznie rzadszej, objawy są bardziej nasilone i spektakularne. Napad tężyczkowy przejawia się silnymi skurczami różnych części ciała. Skurcze zazwyczaj są bardzo bolesne, towarzyszy im silny lęk, zaburzenia koncentracji z zachowaną świadomością. Znacznie częściej występuje tężyczka utajona. W tej sytuacji stężenie wapnia zjonizowanego może być w normie lub niewiele obniżone. Kluczowym jest natomiast magnez. Magnez w znaczący sposób wpływa na stężenie wapnia w surowicy poprzez upośledzenie syntezy parathormonu. Hipomagnezemia może mieć wiele przyczyn. Jednym z głównych jest niedostateczna podaż w organizmie, zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego, stosowanie wielu leków oraz nadużywanie alkoholu. Wydaje się, że ogromne znaczenie ma powszechnie określany "styl życia", a co za tym idzie nawyki żywieniowe, ilość stresu oraz regularny wysiłek fizyczny. Wszystkie te czynniki mają wpływ na zawartość magnezu. Wydaje się, że duże znaczenie ma pobudzenie układu współczulnego, który odpowiedziany jest za napęd, pobudzenie i naszą aktywność. Nadmierna ilość bodźców doprowadza do hiperstymulacji tego układu. Mam tu na myśli bodźce związane z negatywnymi emocjami, stresem i obciążeniem emocjonalnym. Przekłada się to między innymi na szybszą pracę serca, większą ilość impulsów nerwowych, wzrost ciśnienia tętniczego oraz drżenia mięśniowe. W tych sytuacjach magnez może być nadmiernie wykorzystywany, wtórnie prowadząc do jego niedoboru. Często objawy hipomagnezemii można zaobserwować u osób z dużym narażeniem na przewlekły stres, wykonujące zawody podlegające silnej ocenie, wymagające ciągłej dyspozycyjności i charakteruzujące się silnym obciążeniem psychicznym. Dość często dotyka ludzi młodych, z osobowością typu A. Osoby te charakteryzuje mała odporność na stres, perfekcjonizm, silna emocjonalność ze skłonnością do zmienności nastroju, z dużym poziomem neurotyzmu. Z pewnością praca, jej charakter i ilość przekłada się na funkcjonowanie naszego organizmu. Często nie zdając sobie sprawy możemy w istotny sposób wpłynąć na jego fizjologię, doprowadzając do zaburzeń równowagi także na poziomie stężenia poszczególnych ważnych pierwiastków. Do patologii może przyczynić się także nieprawidłowa dieta, mała ilość snu, brak mechanizmów umożliwiających zdrowe „odreagowanie” stresowych sytuacji oraz niejednokrotnie ignorowanie sygnałów jakie wysyła nam ciało w formie swoistego buntu na ilość nadmiernego obciążenia, które mu serwujemy. 

fot. panthermedia

Jak objawia się tężyczka utajona?

Objawy tężyczki są mało swoiste i mogą występować w przebiegu innych chorób. Do objawów z kręgu psychicznych należy nadmierna pobudliwość nerwowa, lęk, niepokój, zaburzenia koncentracji, bezsenność, nadmierna senność, osłabienie, przewlekłe zmęczenie i apatia, drażliwość, zaburzenia pamięci. Często mogą pojawić się napady silnego lęku lub paniki. Objawy te powinny być różnicowane z podłożem stricte psychicznym. Do objawów somatycznych można zaliczyć kurcze różnych partii mięśni, najczęściej kończyn dolnych, drętwienia i mrowienia w okolicach ust, palców, bóle głowy przypominające napady migreny, bóle w klatce piersiowej i jamie brzusznej, czasem może dochodzić do skurczu oskrzeli. Drżenia mięśniowe głównie rąk i nóg, z przemijającymi bólami. Do charakterystycznych objawów tężyczki utajonej należy objaw Chwostka (skurcz mięśni twarzy po uderzeniu młoteczkiem w nerw twarzowy, ok. 2 cm do przodu od płatka ucha, tuż poniżej wyroska jarzmowego) oraz objaw Trousseau (tzw. „ręka położnika” po uciśnięciu ramienia przez 3 min. mankietem sfigmomanometru napompowanym do 20 mm Hg poniżej ciśnienia skurczowego). 

Jak rozpoznać?

Diagnostykę zwykle rozpoczyna się od oznaczenia elektrolitów we krwi czyli stężenia poszczególnych pierwiastków. Najważniejsze jest oczywiście oznaczenie magnezu i wapnia ale warto oznaczyć panel badań by móc całościowo ocenić gospodarkę mineralną. Niestety prawidłowe wyniki nie wykluczają patologii. Większość pierwiastków występuje związanych z białkami i ich stężenie nie odzwierciedla aktywnie biologicznie mikroelementów. Bardziej wiarygodnym badaniem jest ocena stężenia tych pierwiastków wewnątrz komórki- do badania mogą być wykorzystane czerwone lub białe krwinki.  Badanie to nie jest niestety łatwo dostępne ale zdecydowanie precyzyjniej może wskazać na patologię. Czułym badaniem wykazującym nadmierną pobudliwość nerwowo-mięśniową jest próba tężyczkowa czyli badania elektromiograficzne. Stwierdzenie tężyczki polega na obserwacji obrazu wyładowań wieloiglicowych z mięśnia międzykostnego po aktywacji niedokrwieniem lub hiperwentylacją. Badanie polega na założeniu opaski uciskowej na ramię powyżej łokcia oraz wprowadzeniu elektrody igłowej w pierwszy mięsień międzykostny. Po 10 minutach ucisku obserwuje się rodzaj wyładowań na ekranie. To badanie nie daje jednak odpowiedzi czy mamy do czynienia z tężyczką jawną czy utajoną. W niewielkim odsetku badanie może być fałszywie ujemne.  

Jak sobie pomóc?

Terapię zaczynamy od suplementacji magnezu oraz witaminy D. Ważne aby preparaty magnezowe były kojarzone z witaminą B. Leczenie powinien prowadzić lekarz neurolog, który ustali odpowiednią dawkę i sposób podania. Dodatkową pomocą może być psychoterapia, której zadaniem jest wypracowania mechanizmów radzenia sobie ze stresem, nauki metod relaksacyjnych, technik prawidłowego oddychania oraz zmniejszenie reaktywności emocjonalnej. Opieka nad pacjentem z tężyczką powinna być kompleksowa. Kluczowym elementem jednak nadal pozostaje doświadczony neurolog, najlepiej spcjalizujący się z diagnozowaniu i leczeniu tężyczki.