Autorka przedstawia szczegółowo kryteria McDonalda dotyczące rozpoznawania stwardnienia rozsianego, od ich pierwszej publikacji po najnowsze aktualizacje.
W związku z różnorodną prezentacją kliniczną początkowych objawów stwardnienia rozsianego (SM), często nietypową i przejściową, przez długie lata rozpoznanie choroby budziło wiele wątpliwości i zastrzeżeń. Wraz z postępem czasu wielokrotnie tworzono i zmieniano kryteria rozpoznania, bazując głównie na objawach klinicznych, wskazujących na rozsianie procesu demielinizacyjnego w czasie i przestrzeni, oraz badaniach płynu mózgowo-rdzeniowego i potencjałów wywołanych.
Przełomem w diagnostyce okazało się wprowadzenie badania rezonansu magnetycznego, które umożliwiło postawienie diagnozy już we wczesnym stadium choroby.
Wśród tzw. kryteriów rezonansowych SM znalazły się początkowo kryteria utworzone przez Paty’ego (1988), następnie Fazekasa (1988) oraz Barkhofa (1997) i Tintorego (2000).
W 2001 roku, Międzynarodowy Panel Ekspertów pod przewodnictwem profesora W. Ian’a McDonalda opublikował nowe kryteria diagnostyczne (Kryteria McDonalda), które po raz pierwszy pozwoliły zdiagnozować SM na podstawie obrazu MRI wskazującego na rozsianie procesu demielinizacyjnego w czasie i przestrzeni (Tabela 1).
Kryteria te podzieliły rozpoznanie SM na 3 kategorie:
1) Stwardnienie rozsiane
2) Możliwe stwardnienie rozsiane
3) Nie stwardnienie rozsiane
Tabela 1. Kryteria rozpoznania SM według McDonalda (2001 r.)
|
Objawy kliniczne |
Badania dodatkowe konieczne do rozpoznania SM |
|
|
|
· lub 2 lub więcej zmian w MRI i pozytywny wynik badania płynu MR · lub kolejny rzut wskazujący na uszkodzenie innego obszaru OUN |
|
|
|
lub 2 lub więcej zmian w MRI i pozytywny wynik badania płynu MR · oraz MRI – rozsianie w czasie lub drugi rzut choroby |
|
· Postępujące objawy wskazujące na SM |
1) 9 lub więcej ognisk w MRI T2 w mózgu 2) lub 2 lub więcej ognisk rdzeniowych 3) lub 4-8 ognisk mózgowych i 1 rdzeniowe 4) lub nieprawidłowy wynik VEP oraz 4-8 ognisk mózgowych 5) lub nieprawidłowy wynik VEP oraz 1 ognisko rdzeniowe i mniej niż 4 ogniska mózgowe oraz MRI – rozsianie w czasie lub progresja choroby trwająca przez rok |
W kryteriach McDonalda z 2001 roku:
1) Jako rzut choroby przyjęto wystepownie objawów neurologicznych charakterystycznych dla SM przez conajmniej 24 godziny, po wykluczeniu pseudorzutu, spowodowanego np. wzrostem temperatury ciała w przebiegu infekcji.
2) Przerwa pomiędzy rzutami musi wynosić co najmniej 30 dni licząc od początku pierwszego do początku drugiego rzutu.
3) Rozsianie w przestrzeni w obrazie MRI opisywano gdy spełnione były 3 z 4 poniższych kryteriów:
a) 1 ognisko ulegające wzmocnieniu po podaniu środka kontrastowego lub 9 ognisk
hiperintensywnych w sekwencji T2;
b) przynajmniej 1 ognisko położone podnamiotowo;
c) przynajmniej 1 ognisko położone podkorowo;
d) przynajmniej 3 ogniska położone okołokomorowo, o średnicy co najmniej 3 mm.
Uwaga: 1 ognisko w rdzeniu kręgowym odpowiadało 1 ognisku w mózgu.
4) Rozsianie w czasie w obrazie MRI potwierdzała:
a) Obecność ogniska ulegającego wzmocnieniu po podaniu środka kontrastowego w badaniu wykonanym przynajmniej 3 miesiące po rzucie choroby w miejscu innym niż odpowiedzialne za rzut lub
b) W przypadku nieobecności ogniska ulegającego wzmocnieniu po podaniu kontrastu w badaniu wykonanym po 3 miesiącach, obecność takiego ogniska po kolejnych 3 miesiącach lub nowe ognisko widoczne w sekwencji T2.
5) Pozytywny wynik badania płynu mózgowo-rdzeniowego obejmował:
a) obecność prążków oligoklonalnych ( przy nieobecności we krwi)
b) podwyższony wskaźnik IgG
6) Badanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP): Typowy dla SM nieprawidłowy wynik wskazuje na opóźnioną, ale zachowaną falę potencjału wzrokowego.
Ze względu na wyniki badań prowadzonych w kolejnych latach sugerujące niską czułość przy dużej swoistości stosowania kryteriów McDonalda, w 2005 roku zostały one zrewidowane i uaktualnione przez panel ekspertów pod przewodnictwem profesora C.Polmana.
Wprowadzono 3 główne zmiany:
1) W oryginalnych Kryteriach McDonalda prezentowano specyficzne wytyczne dotyczące wykazania rozsiania choroby w czasie w obrazie MRI. Skupiały się one głównie na zmianach wzmacniających się po podaniu kontrastu, co sprawiało, że widoczne zmiany w obrazach T2-zależnych, nie wzmacniające się po kontraście były trudne do interpretacji. Zrewidowane zmiany przewidują, że do rozsiania w czasie wystarczą:
a) zmiany wzmacniające się po podaniu środka kontrastowego (gadolinowego) w badaniu wykonanym 3 miesiące po wystąpieniu pierwszych objawów lub,
b) widoczne nowe zmiany w sekwencji T2 w kolejnym badaniu, jeżeli pierwsze badanie MRI wykonano co najmniej 30 dni po wystąpieniu objawów.
2) W kryteriach z 2001 roku przyjęto, że jedna zmiana w rdzeniu kręgowym odpowiada jednej zmianie w mózgu. W zrewidowanych kryteriach uważa się, że jedna zmiana w rdzeniu kręgowym odpowiada jednej zmianie podnamiotowej w mózgowiu: jedna zmiana wzmacniająca się po podaniu kontrastu w rdzeniu kręgowym odpowiada wzmacniającej się zmianie w mózgowiu, i każda zmiana w rdzeniu kręgowym może być zaliczana razem ze zmianami w mózgu, aby uzyskać wymaganą liczbę zmian wymaganą w obrazie T2.
3) Pierwotne kryteria sprawiały trudności w rozpoznawaniu pierwotnie postępującej postaci SM, wymagając stwierdzenia nieprawidłowego wyniku badania płynu MR. Jednak prowadzone badania sugerują, że znaczny odsetek osób z tą postacią choroby ma prawidłowy wynik badania PMR. W nowych kryteriach, pozytywny wynik badania PMR może być zatem przydatny w postawieniu diagnozy, jednak przy charakterystycznych zmianach w mózgu i rdzeniu kręgowym widocznych w badaniu MRI, nie jest on niezbędny.
Podsumowanie uaktualnionych kryteriów (2005) przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Zrewidowane kryteria rozpoznania SM według McDonalda (2005 r.)
|
Objawy kliniczne |
Badania dodatkowe konieczne do rozpoznania SM |
|
|
|
· lub 2 lub więcej zmian w MRI i pozytywny wynik badania płynu MR · lub kolejny rzut wskazujący na uszkodzenie innego obszaru OUN |
|
|
|
lub 2 lub więcej zmian w MRI i pozytywny wynik badania płynu MR oraz rozsianie w czasie – MRI lub drugi rzut choroby |
|
· Postępujące objawy wskazujące na SM |
· Progresja objawów choroby w ciągu 1 roku (oceniona retrospektywnie lub prospektywnie) oraz 2 z 3 następujących: a) dodatni obraz MRI mózgu (9 zmian w obrazie T2, lub 4 zmiany i nieprawidłowy wynik VEP) b) dodatni obraz MRI rdzenia kręgowego (2 lub więcej zmian ogniskowych w obrazie T2) c) pozytywny wynik badania PMR |
