GFAP – gilal fibrillary acidic protein

Choroba Alexandra spowodowana jest mutacjami w genie GFAP (lokalizacja 17q21), produkującego włókienka gleju. Gen GFAP u chorych na zespół Alexandra jest nadreaktywny, prowadząc do nadprodukcji zmutowanego białka. Skutkiem zbyt intensywnej syntezy białka jest powstawanie tzw. wtrętów w rejonach całego mózgu. Białko GFAP związane jest z prawidłowym działanie tzw. gleju, który buduje struktury mózgu. Zaburzenia w syntezie prawidłowej formy białka mogą skutkować demielinizacją komórek nerwowych i upośledzać funkcje mitochondriów, prowadząc do stresu oksydacyjnego.

Objawy kliniczne choroby

Choroba Alexandra (typ I) może dawać pierwsze objawy nawet około czwartego roku życia. U noworodków, u których wystąpiły objawy chorobowe, pojawiają się silne napady padaczkowe, wodogłowie, ataksja. Postać dziecięca postępuje bardzo szybko – diagnozuje się wielkogłowie, stopniowy zanik nerwów wzrokowych, niedowład splastyczny kończyn. Pacjenci chorujący na typ I, poza wielkogłowiem i wodogłowiem, narażeni są na encefalopatię, padaczkę lekooporną, zatrzymanie rozwoju, sztywność mięśni, postępujące problemy z odżywianiem.

Choroba Alexandra typu II pojawia się około dwudziestego roku życia. Postać młodzieńcza (dorosła) występuje bardzo rzadko, objawia się porażeniem opuszkowym lub rzekomoopuszkowym, ataksją, niedowładem kończyn i niejednokrotnie postępującą degradacją intelektualną. Typ II cechuje się wolniejszym postępowaniem.

Diagnostyka

Poza charakterystycznym obrazem klinicznym diagnostyka obejmuje wykonanie MRI, gdzie uwidacznia się leukodystrofię z nieprawidłowymi sygnałami z jąder podstawy mózgu, pnia mózgu i wzmożenia kontrastu. Dodatkowo wykonuje się badania molekularne, które pozwalają jednoznacznie potwierdzić, czy u pacjenta wystąpiła mutacja w genie GFAP. W diagnostyce należy wykluczyć choroby dające podobne objawy, takie jak encefalopatię Leigha, chorobę Canavana, chorobę Tay-Sascha, chorobę Pelizauesa-Merzbachera czy kwasicę glutarową.

Leczenie i rokowania

Choroba Alexandra zaliczana jest do chorób nieuleczalnych. Na chwilę obecną jedyną dostępną terapią jest leczenie objawowe, które pozwala kontrolować napady padaczkowe. Niektórzy z pacjentów wymagają dodatkowo założenia sondy, która umożliwi im odżywianie. Pacjenci chorujący na zespół Alexandra borykają się z licznymi infekcjami, stąd niejednokrotnie wymagają wdrożenia antybiotykoterapii. Niezbędne jest również wdrożenie rehabilitacji i specjalnie dobranych ćwiczeń. Pacjenci powinni pozostawać pod opieką poradni genetycznej, neurologicznej i ortopedycznej.