Przejdź do:
Objawy i przebiegPamięć powstaje w wyniku bardzo wielu różnorodnych procesów, w których biorą udział przede wszystkim struktury mózgowia. Ośrodek związany z przyswajaniem informacji znajduje się w strukturze mózgu zwanej hipokampem. Przechowuje on również ślady pamięciowe (tzw. engramy lub wzorce pamięciowe) różnych sytuacji (np. skupiamy uwagę na jakimś obiekcie), które w różnym czasie mogą zostać odtworzone (tj. przypomniane) w świadomości, czyli “wydobyte z magazynu”.
Wyróżnia się pamięć bezpośrednią (krótkotrwałą, gdy bodźce pamiętane są przez krótki czas - kilkanaście sekund) i długotrwałą (dzięki trwałości śladów pamięciowych, bodźce pamiętane są długo, nieraz całe życie). Pamięć bezpośrednia potrzebna jest człowiekowi po to, by nie obciążać “magazynu” pamięci długotrwałej nadmiarem informacji. Umiejętność posługiwania się zdobytymi doświadczeniami lub wiedzą jest domeną pamięci długotrwałej. Wówczas ślad pamięciowy zostaje “zakodowany chemicznie” w mózgowiu.
Warto wspomnieć, że pamięci zawdzięczamy prawidłową reakcję na bodźce warunkowe oraz adekwatną odpowiedź na bodźce fizjologiczne organizmu.
Objawy i przebieg zaburzeń pamięci
Zaburzenia pamięci
Najczęstszym podłożem zaburzeń pamięci są urazy i choroby układu nerwowego (w tym mózgu) lub przeżycia psychiczne przeżywane przez daną jednostkę, nieadekwatne do zdolności radzenia sobie tej osoby z konkretną sytuacją.
Przyczyny zaburzenia pamięci mogą być też jatrogenne (wynikające z samego leczenia lub nawet samoleczenia - np. przewlekłe stosowanie leków z grupy benzodiazepin, zwłaszcza tych o krótkim okresie półtrwania). Zmiany w procesach pamięciowych wywołane przez benzodiazepiny uważa się za nieodwracalne. Istnieje również wiele innych grup substancji stosowanych w psychiatrii (np. niektóre leki przeciwdepresyjne o docelowym działaniu przeciwfobicznym, czy przeciwlękowym). Powodują one jednak odwracalne zmiany dotyczące pamięci osoby.
Do zaburzeń pamięci zalicza się:
- amnezję (niepamięć) - niemożność przypomnienia sobie zdarzeń i faktów z okresu przed zachorowaniem (niepamięć wsteczna) lub zaburzenia zapamiętywania nowych informacji (niepamięć następcza),
- otępienie (np. w przebiegu choroby Alzheimera) - stopniowe pogarszanie się sprawności intelektualnej z dominującymi objawami zaburzenia pamięci oraz towarzyszącymi innymi zaburzeniami poznawczymi i behawioralnymi (zmiana osobowości, zmiana zachowania).
Leczenie
Terapia zaburzeń pamięci powinna być poprzedzona wnikliwą diagnostyką psychiatryczno-neurologiczną (tomografia komputerowa - wyklucza przyczyny ogniskowe, niedoczynność tarczycy i niedobory witaminowe) oraz neuropsychologiczną (test MMSE, ang. Mini Mental State Examination lub tzw. test zegara). Wiele osób z opisanymi wyżej schorzeniami jest po przebytym udarze krwotocznym lub zatorowym mózgu. Zdarza się, że diabetycy oraz pacjenci z chorobami tarczycy mogą mieć deficyty pamięciowe.
W łagodnych przypadkach zaburzeń pamięci stosuje się suplementację cyjankobalaminy (witaminy B12) i kwasu foliowego w wyższych dawkach oraz pozostałe witaminy z grupy B w standardowych dawkach. Do suplementacji witaminowej należy również dołączyć dobre, standaryzowane preparaty sporządzone na bazie wyciągów z liści miłorzębu. Gdy u pacjenta widać wyraźne zaburzenia pamięciowe, lekarz może zaordynować przyjmowanie tzw. leków nootropowych. Aktywują one procesy poznawcze (w tym pamięć) poprzez wpływ na dotlenienie i odżywienie naczyń krwionośnych mózgowia.
W przypadku szybko postępującej choroby Alzheimera (zwyrodnienie i stopniowy zanik kory mózgowej), a wraz z nią zespołem otępiennym, stosuje się leki z grupy inhibitorów acetylocholinoesterazy (np. rywastygminę). W przypadku wystąpienia choroby zwanej zespołem Korsakowa (obustronne uszkodzenie okolic hipokampa) wskutek przewlekłego alkoholizmu lub psychozy starczej, włącza się stosowanie leków przeciwpsychotycznych (neuroleptyków).
Profilaktyka
Do najważniejszych czynności zapobiegających powstawaniu deficytów pamięciowych u ludzi należą:
- odpowiednia dieta (wysoka w: kwasy tłuszczowe omega-3 - ryby; cynk - ziarna zbóż, fasola; bor - orzechy, winogrona, brzoskwinie; witaminy A, C i E - owoce i warzywa; unikanie nadmiaru alkoholu),
- ćwiczenie (tzw. gimnastyka) pamięci - poprzez czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, rozwijanie zainteresowań niezależnie od wieku,
- pozbycie się zbyt dużego pośpiechu oraz nudy w życiu.
