Afazja jest następstwem różnych procesów patologicznych toczących się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszą przyczyną są udary mózgu. Inne to: guzy, urazy, infekcje, procesy zwyrodnieniowe (np. choroba Alzheimera) a nawet napady padaczki częściowej i migrena.

Najprostszy podział wyróżnia afazję ruchową, czuciową i amnestyczną.

Afazja ruchowa (motoryczna, ekspresyjna) powstaje w wyniku uszkodzenia ośrodka Brocka. Objawia się utratą albo upośledzeniem zdolności mówienia. Chorzy potrafią wypowiadać tylko pojedyncze słowa zniekształcając je przy tym (parafazja) i naruszając ich formę gramatyczną (agramatyzm). Powtarzają jedynie stereotypowe zwroty typu „tak jest”, co czasem mylnie jest odbierane jako poprawa stanu zdrowia. Istotne jest zachowanie rozumienia mowy - pacjent spełnia polecenia.

Afazja czuciowa (odbiorcza, sensoryczna, recepcyjna) to uszkodzenie ośrodka słuchowego mowy Wernickiego. W przeciwieństwie do poprzedniej charakteryzuje się zaburzeniem rozumienia mowy. Pacjenci nie spełniają poleceń, ale za to dużo mówią, jednak mowa jest bardzo zniekształcona i zupełnie na inny temat niż narzucony np. przez lekarza.

Z kolei pacjenci z afazją amnestyczną (nominalną) nie potrafią nazwać pokazywanych im przedmiotów, ale potwierdzają i powtarzają ich poprawne nazwy. Sami natomiast są w stanie powiedzieć tylko do czego dana rzecz służy i ją opisać. Rozumieją również polecenia, a ich mowa jest płynna i bez parafazji.

Jak wcześniej wspomniano afazja jest skutkiem różnych patologii ośrodkowego układu nerwowego, najczęściej nagłych (ostrych), które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej! W najczęstszej przyczynie afazji – udarze - pierwszym objawem może być utrata przytomności, niedowłady albo porażenia jednostronne (połowicze) kończyn.

Domowe leczenie polega przede wszystkim na cierpliwej rehabilitacji logopedycznej. Jednak najważniejsze jest wcześniejsze rozpoznanie i leczenie choroby podstawowej - powodującej afazję.