Objaw Babińskiego stanowi jeden z możliwych patologicznych odruchów u człowieka. Choć sprawdzenie, czy jest on obecny, możliwe jest w zasadzie nawet w warunkach domowych, lepiej udać się z tym do specjalistów: obecność nieprawidłowej odpowiedzi ruchowej stopy na drażnienie może wynikać bowiem z wielu różnych schorzeń. Sam objaw nie utrudnia codziennego funkcjonowania, wobec czego leczenie nie skupia się na jego eliminacji, a na terapii likwidującej źródło jego wystąpienia.
Objawy i przebieg dodatniego objawu Babińskiego
Historia objawu Babińskiego
Odkrycie objawu przypisywane jest Józefowi Babińskiemu. Urodzony w Paryżu naukowiec opisał swoje dokonanie w 1896 roku.
Choć ocena odruchów stanowi zasadniczo jeden z elementów badania neurologicznego, to sprawdzać obecność objawu Babińskiego u pacjentów również lekarze innych specjalizacji, m.in. interniści, ortopedzi czy psychiatrzy – bo to oni zajmują się leczeniem stanów, których jedną z manifestacji jest właśnie nieprawidłowa odpowiedź ruchowa stopy.
Jak sprawdza się obecność tego objawu?
Objaw Babińskiego bada się poprzez drażnienie stopy. Wykonuje się to przy pomocy różnych przyrządów, jednymi z popularniejszych są zwykłe klucze, szpatułki medyczne czy końcówka młotka neurologicznego. Badanie polega na wykonaniu ciągłego ruchu wzdłuż bocznej krawędzi stopy, począwszy od pięty aż do wysokości małego palca. Ruch ten powinien być zdecydowany, ale jednocześnie nie powinien wywoływać u badanego pacjenta bólu. W warunkach prawidłowych powinno dochodzić do wystąpienia odruchu podeszwowego, czyli zgięcia w dół wszystkich pięciu palców stopy.
Reakcja, którą można określić jako obecność dodatniego objawu Babińskiego, polega na wystąpieniu zgięcia grzbietowego (czyli do góry) palucha oraz – nie zawsze występującym - wachlarzowatym rozstawieniu pozostałych palców stopy. Ruchom stopy towarzyszyć mogą reakcje z zakresu pozostałych części kończyn dolnej, jak kolano czy biodro (głównie czynność zgięciowa).
Podobny wzorzec ruchowy (przy istnieniu patologii) wywołać można wykonując inne manewry, takie jak.:
- uciskanie przedniej powierzchni podudzia (objaw Oppenhaima),
- drażnienie skóry okolicy kostki bocznej (objaw Chaddocka),
- uciskanie mięśnia brzuchatego łydki, zlokalizowanego w tylnej części podudzia (objaw Gordona).
U niektórych pacjentów ocena objawu jest utrudniona lub wręcz nawet niemożliwa. Dotyczy to tych osób, u których drażnienie skóry powoduje odruchowe cofanie stopy, zanim jeszcze dojdzie do jakiejkolwiek reakcji zgięciowej.
Kiedy pojawia się patologiczny objaw Babińskiego?
Opisywane zjawiska bywają fizjologiczne: tak jest u dzieci, u których wspominane wcześniej ruchy w obrębie stopy pojawiać się mogą do ukończenia przez nie około 2. roku życia (niektórzy autorzy podają, że objaw powinien zanikać do końca pierwszego roku życia, inni z kolei uważają za fizjologiczne jego występowanie nawet do skończenia przez dziecko trzech lat). Sytuacja taka wynika z niedojrzałości elementów układu nerwowego przewodzących bodźce ruchowe. Wraz z procesami dorastania organizmu i ukończeniem mielinizacji osłonek nerwowych fizjologiczny objaw Babińskiego zanika.
#STRONA#
Jeżeli objaw Babińskiego pojawia się po wcześniej opisanym okresie życia, to uznawany jest on za patologiczny. Przyczyną jego obecności jest uszkodzenie tzw. drogi piramidowej (usłyszeć można również określenia takie jak: uszkodzenie ośrodkowego/górnego neuronu ruchowego lub defekt drogi korowo-rdzeniowej). Wspomniane struktury zawiadują czynnością ruchową mięśni, doprowadzając do narządów ruchu impulsy generowane w obrębie mózgowia.
Do zaburzeń w wymienionych częściach mózgowia doprowadzić mogą:
- stwardnienie rozsiane,
- urazy mózgu,
- stwardnienie zanikowe boczne,
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- udary,
- uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Objaw Babińskiego pojawiać się może zarówno jedno-, jak i obustronnie. Jego stwierdzenie tylko w jednej kończynie może ułatwić postawienie przypuszczenia o tym, gdzie zlokalizowana jest patologia w obrębie układu nerwowego.
Patologiczna reakcja ruchowa wyzwalana drażnieniem skóry może być utrwalona lub przemijająca: druga sytuacja pojawia się np. w trakcie napadów padaczkowych. Ciekawostkę stanowi fakt, że dodatni objaw występować może u niektórych osób w trakcie głębokiego snu: przyczyna występowania tego zjawiska i jego znaczenie pozostają jednak nie do końca jasne.
Istnieją stany, które mogą maskować występowanie patologicznego odruchu mimo istnienia uszkodzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Wywołanie objawu Babińskiego może nie być możliwe u pacjentów ze zmianami stawowymi w obrębie stopy, u chorych z uszkodzeniami nerwów obwodowych oraz w przypadku tzw. szoku rdzeniowego (zespół objawów związanych z nagłym uszkodzeniem rdzenia kręgowego).
Leczenie dodatniego objawu Babińskiego
Leczenie objawu Babińskiego
Nieprawidłowa reakcja ruchowa stopy stanowi tylko patologiczny odruch – sama jej obecność nie stanowi konieczności podejmowania terapii, ponieważ sam w sobie objaw Babińskiego nie powoduje żadnych zaburzeń, takich jak np. trudności z poruszaniem się.
Zdecydowanie ważniejsze jest odnalezienie przyczyny pojawienia się objawu, bo to właśnie ona powinna podlegać leczeniu – z tego powodu jego wystąpienie u pacjenta wymaga wdrożenia szerszej diagnostyki. Polega ona m.in. na obrazowaniu struktur ośrodkowego układu nerwowego przy pomocy tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego oraz wykonaniu niektórych badań laboratoryjnych, takich jak (w uzasadnionych przypadkach) ocena płynu mózgowo-rdzeniowego pobranego drogą nakłucia lędźwiowego.
