Samo zjawisko poszerzenia źrenicy obserwowano już przed wiekami choć nie do końca zdawano sobie sprawy z przyczyn takiego zjawiska, jak również nie znano neuroanatomii czy fizjologicznej mózgu. Dziś wiadomo jest, że przyczyną takiego stanu jest ucisk nerwu wzrokowego w przebiegu wgłobienia hipokampa pod namiot.
Czym jest anizokoria?
Anizokoria jest bardzo poważnym objawem klinicznym z medycznego punktu widzenia, gdyż może ona świadczyć o uszkodzeniu centralnego układu nerwowego, może być efektem porażenia II nerwu czaszkowego lub zespołu Adiego (ZA). Co więcej, anizokoria może być również następstwem toksycznego wpływu stosowanych leków lub też innych, zaleconych środków farmakologicznych. [1]
Objawy i przebieg anizokorii, nierówności źrenic
Praca źrenicy
Średnica źrenicy jest wynikiem działania układu nerwowego, a bardziej szczegółowo mówiąc, jest efektem stanu równowagi przeciwstawnego działania współczulnego oraz przywspółczulnego autonomicznego układu nerwowego człowieka. W momencie kiedy następuje pobudzenie gałęzi układu współczulnego, przy jednoczesnym zahamowaniu lub też uszkodzeniu gałęzi układu przywspółczulnego, następuje poszerzenie źrenicy. W sytuacji odwrotnej, przy pobudzeniu układu przywspółczulnego a zahamowaniu współczulnego, dochodzi do zwężenia źrenicy. Co więcej, symetryczne poszerzenie lub zwężenie źrenic jest dla toksykologii klinicznej często spotykanym objawem, jednak przypadki kiedy nierówność źrenic jest asymetryczna, nastręczają wielu problemów diagnostycznych. W takich sytuacjach konieczna jest pogłębiona diagnostyka, szczególnie kiedy pacjent nie przejawia innych, towarzyszących objawów za strony okulistycznej czy też ze strony układu nerwowego. [1]
Kiedy udać się do lekarza i leczyć anizokorię, nierówność źrenic
Diagnostyka anizokorii
Z klinicznego punktu widzenia, analizując przypadki i ich opisy, można stwierdzić, iż jest to objaw którego przyczyna jest trudna do zdiagnozowania. W wielu przypadkach badania nie zostają przeprowadzone do końca z powodu ustąpienia objawów.
Do badań jakie wykonuje się w przypadku wystąpienia anizokorii, zalicza się badanie TK (tomografię komputerową), którego celem jest wykluczenie uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
W przypadku podejrzenia zespołu Adiego, konieczne jest wykluczenie jego mechanicznej przyczyny (takiej jak uraz). Istotną częścia diagnostyki jest również sprawdzenie nowotworowego podłoża rozwoju zespołu Adiego oraz jego przyczyny wirusowej.
Do ważnych, choć często pomijanych badań, zalicza się badanie akomodacji oka. W trakcie tego badania można również zauważyć zjawisko tak zwanej anizokorii odwrotnej, co oznacza iż patologicznie rozszerzona źrenica zwęża się podczas patrzenia na blisko ustawiony przedmiot, po czym w sposób spowolniony rozszerza się. Powoduje to również dysproporcję w wielkości pomiędzy źrenicami i wolniejsze jej niwelowanie.
Kolejnym badaniem diagnostycznym jest test z polikarpiną. Jest to badanie które pokazuje uszkodzenie zwoju rzęskowatego oraz nadwrażliwość spowodowaną odnerwieniem mięśni źrenicy, co często ma miejsce w przypadku zespołu Adiego. Test przeprowadza się z zastosowaniem preparatu o stężeniu 0,1% polikarpiny, gdyż już taka jej ilość powoduje zwężenie źrenicy w wyżej wymienionych przypadkach. Objaw ten nie występuje, kiedy pacjent ma porażony III nerw czaszkowy lub też w przypadku toksycznego wpływu środków farmakologicznych. Uzupełnieniem dla tego testu, jest jego ponowienie z zastosowaniem wyższego stężenia polikarpiny, tj. 1%. w tym przypadku zwężeniu ulegnie źrenica w sytuacji ZA oraz porażenia III nerwu czaszkowego. Specjaliści zgodnie twierdzą, iż w przypadku zatrucia środkami farmakologicznymi nie dojdzie do zwężenia źrenicy, jednakże nigdy nie ma stu procentowej pewności ze względu na nieznany sposób toksycznego działania zastosowanego preparatu.
Zachowanie ostrożności
Warto również wspomnieć o toksycznym działaniu nie tylko środków farmakologicznych ale również innych źródeł pochodzenia związków tropanowych, takich jak na przykład rośliny. Najlepszym przykładem jest Bileuń dziędzierzawa, który przyciąga swoim wyglądem, szczególnie małe dzieci, jednak jest dla nich niezwykle niebezpieczna. Literatura zawiera wiele opisów przypadków odwracalnej anizokorii, po zatruciu tą właśnie rośliną. Innym przykładem na niebezpieczną roślinę, po działaniu której opisywano wystąpienie nierówności źrenic jest Pokrzyk wilcza jagoda. [2]
Nie bez znaczenia pozostają również inne substancje. Anizokoria jest również opisywana w przypadkach ciężkiego zatrucia alkoholem etylowym. [3]
Anizokoria bywa wykrywana już w okresie noworodkowym. U dzieci, które są urodzone poniżej 32 tygodnia ciąży, w profilaktycznym badaniu okulistycznym, anizokoria jest obecna w 20% przypadków. Konieczna jest wtedy pogłębiona diagnostyka, gdyż nierówność źrenic może świadczyć o wrodzonym zespole Hornera, który rozwija się jako objaw nerwiaka zarodkowego współczulnego. [4]
Leczenie anizokorii, nierówności źrenic
Ustąpienie objawów
Choć istnieje wiele przypadków samoistnego ustąpienia nierówności źrenic, specjaliści obserwują ustąpienie objawów po około 5 dniach po zastosowaniu kropli z atropiną. Generalnie przyjmuje się, iż objawy nierównych źrenic mogą utrzymywać się nawet do 14 dni. [1] W przypadku podjęcia leczenia, zasadanicze znaczenie ma przyczyna wystąpienia nierówności źrenic. Pogłębiona diagnostyka oraz postawienie właściwego rozpoznania pozwala na podjęcie odpowiedniej terapii problemu źródłowego, co ma decyzdujące wpływ na ponowne wystąpienie nierwności źrenic.
