Spis treści:

1. Etiologia i patogeneza choroby
2. Częstotliwość występowania
3. Objawy choroby
4. Rozpoznanie choroby
5. Leczenie

Pierwsze wzmianki w literaturze dotyczące zespołu Wolframa pojawiły się pod koniec lat 30. XX wieku. D.J.Wolfram oraz H.P. Wagner, lekarze z amerykańskiej kliniki Mayo, zaobserwowali charakterystyczne objawy u czwórki spośród ośmiorga rodzeństwa – u wszystkich występowała cukrzyca w połączeniu z zanikiem nerwu wzrokowego. Od 1976 roku zespół Wolframa określany jest akronimem DIDMOAD.

Etiologia i patogeneza choroby 

Jak do tej pory w literaturze opisano 3 postaci zespołu Wolframa:

• postać WSF 1 – w tej postaci mutacji ulega gen WSF 1, który jest zlokalizowany na chromosomie 4. Mutacje, jakie dotykają genu WSF 1, a wywołują zesół Wolframa, są różne – począwszy od delecji, insercji, transwersji po tranzycję, co przysparza wielu problemów diagnostycznych. Gen WSF 1 odpowiada za syntetyzowanie białka – wolframiny, którego największe ilości znajdują się w tzw. retikulum endoplazmatycznym komórek. Przypuszcza się, że wolframian bierze udział w transporcie komórkowym prekursorów białek, np. proinsuliny oraz w regulacji tzw. stresu komórkowego, regulując stężenie wapnia,
• postać WSF 2 – w przypadku tej postaci pojawia się mutacja w genie CISD2, która odpowiada za transport jonów wapnia między komórkami,
• postać mitochondrialna – najrzadsza postać, która objawia się mutacjami w obrębie DNA mitochondrialnego (mtDNA).

Częstotliwość występowania 

Zespół Wolframa zaliczany jest do chorób rzadkich, szacuje się, że występuje raz na 770000 żywo narodzonych dzieci. Częstotliwość występowania mutacji charakteryzującej nosicielstwo choroby szacuje się na 1:354.

Objawy choroby 

W zespole Wolframa wyróżnia się szereg współwystępujących schorzeń, m.in. moczówki prostej, psychoz, depresji, neuropatii, zmian atroficznych w mózgu. Choroba rozpoczyna się najczęściej w pierwszych 10 latach życia, kiedy obserwuje się stopniowe zanikanie ostrości widzenia. U chorych obserwuje się postępujący zanik nerwu wzrokowego, oczopląs, retinopatię. U blisko 50% pacjentów rozwija się tzw. moczówka prosta oraz obserwuje się postępującą utratę słuchu. Pełny fenotyp choroby oznaczony DIDMOAD obserwuje się u ok. 65% pacjentów. Chorzy cierpią na szereg dodatkowych schorzeń, jak zaburzenia funkcjonowania układu moczowego (wodniaki, nietrzymanie moczu), zaburzenia o podłożu neurologicznym (mikronie, padaczki, hiposomia, zaburzenia o charakterze poznawczym), depresja. U wielu pacjentów obserwuje się dodatkowo bezdech ośrodkowy i zachłystowe zapalenie płuc. Zaburzenia ze strony układu pokarmowego dają o sobie znać w postaci zaburzeń perystaltyki, nietrzymania kału. U chorych odnotowano również występowanie zaburzeń w rozwoju płciowym. Pacjenci, u których zdiagnozowano postać WSF 2 dodatkowo cierpią na szybko postępującą głuchotę czuciowo-nerwową.

Zespół Wolframa, fot. panthermedia

Rozpoznanie choroby 

Wśród kryteriów o charakterze klinicznym wskazuje się cukrzycę, która pojawia się we wczesnym wieku oraz stopniowy zanik nerwów wzrokowych. W przypadku wykonania badań rezonansu magnetycznego obserwuje się zaburzenia w strukturze móżdżku, rdzenia przedłużonego oraz mostu. Dopiero badania genetyczne są w stanie potwierdzić, że mamy do czynienia z zespołem Wolframa. Ze względu na to, że objawy chorobowe przypominają inne znane jednostki, stosuje się również rozpoznanie różnicowe, które pozwala wykluczyć takie choroby, jak matczyna cukrzyca z głuchotą, dziedziczna neuropatia nerwów wzrokowych Lebera, zespół niedokrwistości megaloblastycznej wrażliwej na tiaminę czy zespół Mohra i Tranebjaerga.

Leczenie 

Leczenie zespołu Wolframa oparte jest na leczeniu wspomagającym i objawowym. Chory powinien pozostawać pod opieką specjalistów, takich jak diabetolog, nefrolog, okulista, urolog, dietetyk. Chorzy, u których zdiagnozowano zaburzenia układu moczowego, powinni być monitorowani pod kątem wystąpienia infekcji układu moczowego. Ze względu na częste występowanie bezdechu pacjenci ze zdiagnozowanym zespołem Wolframa powinni być monitorowani również pod tym kątem. Ważnym aspektem w zapewnieniu lepszego komfortu życia jest okresowe kontrolowanie pacjentów w kierunku rozwoju depresji i chorób o podłożu psychicznym. Pacjenci chorujący na zespół Wolframa są podatni na występowanie tego typu zaburzeń, stąd istotne jest szybkie podjęcia działań, które nie pozwolą na rozwój choroby.