Co to jest zespół serotoninowy – powikłanie leczenia depresji przy użyciu leków o serotoninowym mechanizmie działania, zwłaszcza z grupy tzw. SSRI (Selective serotonin reuptake inhibitors – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), ale także w leczeniu skojarzonym SSRI z TLPD (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne), SNRI (Serotonin noradrenalin reuptake inhibitors – inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny), IMAO (inhibitory monoaminooksydazy – enzymu inaktywującego serotoninę).
Spis treści:
- Przyczyny powstawania zespołu serotoninowego
- Objawy zespołu serotoninowy
- Różnicowanie
- Postępowanie w zespole serotoninowym
- Leki, które wywołują zespół serotoninowy
Przyczyny powstawania zespołu serotoninowego
Pojawia się w wyniku gwałtownego i istotnego wzrostu poziomu serotoniny w synapsie nerwowej, do którego dochodzi poprzez zablokowanie wychwytu serotoniny przez inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz w wyniku blokady enzymu inaktywującego serotoninę (leki z grupy IMAO), bądź przez nadwyżkę prekursora serotoniny – L-Tryptofanu (Kalma, Optimax)
Częstość występowania - brak danych.
Kiedy może wystąpić zespół serotoninowy?
- po zastosowaniu lub zwiększeniu dawki leku o działaniu serotoninowym,
- podczas leczenia skojarzonego tzw. polipragmazji np. kilka leków przeciwdepresyjnych o podobnym działaniu zwiększającym poziom serotoniny w synapsie. SSRI zastosowane łącznie z inhibitorami MAO, L-tryptofanem lub litem.
Należy tu wspomnieć o bardzo wolnym eliminowaniu leków z grupy SSRI z organizmu:
- Czas półtrwania (t2) dla fluoksetyny wynosi 2-7 dni, a jej metabolitu – norfluoksetyny – 7-9 dni, sertraliny 1 dzień a jej metabolitu – N-desmetylsertraliny 3-5dni. Potencjalny okres działania fluoksetyny wynosi więc około 5 tygodni.
- T2 dla kloimipraminy wynosi 20-25 godzin, a fluwoksaminy – około 15 godzin.
Objawy zespołu serotoninowego
Podobne do występujących w przebiegu ZZN (złośliwy zespół neuroleptyczny), dlatego w trakcie leczenia SSRI i neuroleptykami może być trudny do rozpoznania. Charakterystyczną cechą rozróżniającą te dwa zespoły jest wzrost CPK (kinazy kreatyninowej) w ZZN, pozostający na niezmienionym poziomie w zespole serotoninowym.
- zaburzenia świadomości- przymglenie,
- objawy hipomanii – podwyższony nastrój, wesołkowatość itp.,
- drżenia i skurcze mięśni,
- wzmożone odruchy ścięgniste i okostnowe,
- zaburzona koordynacja ruchów,
- dreszcze, poty i hipertermia,
- biegunka,
- drgawki.
Różnicowanie
Należy różnicować z zatruciami, zespołami abstynencyjnymi, zaburzeniami metabolicznymi i ZZN (patrz wyżej)
Postępowanie w zespole serotoninowym
- natychmiastowe odstawienie leków mogących wywołać zespół (patrz wyżej) – poprawa stanu klinicznego zazwyczaj w ciągu 24 godzin,
- monitorowanie podstawowych funkcji życiowych – krążenie, oddech - tlenoterapia, zastosowanie respiratora w niewydolności oddechowej,
- podawanie leków przeciwgorączkowych i zmniejszających napięcie mięśniowe – BDZ np. diazepam (Realanium, Relsed) do 100mg / 24h, klonazepam (Clonazepan, Rivotril) do 1,5mg/24h, lorazepam (lorafen) do 6mg/24h,
- nawadnianie (wlewy kroplowe) i obniżanie temperatury ciała - zimne okłady na ciało, wymuszony obieg powietrza,
- zmniejszenie ciśnienia tętniczego poprzez podanie nifedypiny (Cordafen, Cordipin, Cordipin retard) do 80 mg / 24 godz.
Zespół serotoninowy, fot. pantherstock
Leki, które wywołują zespół serotoninowy
Leki z grupy SSRI:
- Fluoksetyna (Prozac, Fluoksetyna, Bioxetin, Seronil, Deprexetin).
- Paroksetyna (Seroxat, Rexetin, Aropax, Paxil).
- Sertralina (Zoloft, Asentra, Stimuloton, Sertagen).
- Fluwoksamina (Fevarin, Floxytral, Faverin).
- Ciltalopram (Cipramil, Cital).
- Escitalopram (Lexapro, Mozarin, Depralin, Aciprex).
Inne leki które w skojarzeniu z SSRI mogą wywołać zespół serotoninowy:
- Leki z grupy TLPD: Klomipramina (Hydiphen, Anafranil).
- Leki z grupy IMAO: Moklobemid (Mocloxil, Moklar).
- Leki z grupy SNRI: Wenlafaksyna (Efectin, Faxigen, Faxolet).
