Struktury otaczające nasz mózg można podzielić na trzy opony mózgowo-rdzeniowe: twardą, pajęczą oraz miękką, gdzie pomiędzy pajęczą i miękką odnajdziemy anatomicznie umieszczony płyn mózgowo-rdzeniowy. Jego główne zadanie to amortyzacja podczas poruszania głową, co zapobiega bezpośredniemu uderzaniu mózgu o czaszkę. W normalnych, prawidłowych warunkach fizjologicznych, płyn mózgowo-rdzeniowy nie łączy się ze swoim otoczeniem ani z krwią, jednak kiedy dochodzi do przerwania fizjologicznych barier, lub w sytuacji bliskiego sąsiedztwa stanu zapalnego, może pojawić się zagrożenie rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które za pomocą płynu mózgowo-rdzeniowego, może się rozprzestrzenić. Do najczęstszych przyczyn zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, zaliczają się wirusy oraz baterie.

Objawy

Do najczęściej spotykanych objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, jakie są obserwowane, zalicza się ból głowy, gorączkę, objawy związane ze sztywnością karku, co przejawia się zwłaszcza podczas badania lekarskiego kiedy lekarz nie może swobodnie przygiąć głowy leżącego pacjenta do klatki piersiowej z powodu wyczuwalnego oporu. Mogą także pojawić się zaburzenia świadomości, uczucie przymglenia, zmącenia czy senności. Dodatkowo obserwuje się w niektórych przypadkach wymioty, objawy drgawkowe, światłowstręt, podwyższoną wrażliwość na dźwięki. Pojawić się mogą także objawy na powłokach skórnych w postaci krwistoczerwonej wysypki.

Rzadziej spotkane, ale nie wykluczone, są także objawy związane z niedowładem kończyn, pojawieniem się asymetrii twarzy czy też nieprawidłowej ruchomości gałek ocznych oraz zaburzenia mowy. W kontekście dzieci, objawami sugerującymi zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych są gorączka, apatyczność, senność, brak apetytu a także uwypuklenie ciemiączka.

Diagnoza

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest diagnozowane zawsze w warunkach szpitalnych, gdzie decydujące znaczenie ma nakłócie lędźwiowe. Jest to badanie kluczowe w postawieniu trafnej diagnozy, a co więcej, kluczowe dla wykluczenia zapalenia opon. Podczas badania pobierany jest płyn mózgowo-rdzeniowy na zasadzie punkcji, czyli wprowadzeniu igły pomiędzy kręgi kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, na wysokości gdzie nie ma rdzenia kręgowego (dzięki temu niweluje się ryzyko uszkodzenia nerwów i ich struktur). Informacje jakie uzyskuje się w toku badania są istotne dla postawienia diagnozy oraz dla planowania dalszego postępowania terapeutycznego i leczniczego.

Prewencja

Bliskie ogniska infekcji to główne źródło zagrożenia rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Mowa tu o stanach zapalnych zlokalizowanych w zatokach, uzębieniu czy w strukturach ucha. Długotrwałe utrzymywanie się takiego stanu stanowi bezpośrednie ryzyko.

Zwracając uwagę na infekcje, mogą one być przenoszone zarówno drogą kropelkową, jak i przez kontakt bezpośredni do czego przyczynia się głównie brak odpowiedniej higieny rąk. Duże skupiska ludzi powodują wzrost ryzyka zarażenia się wirusem lub bakterią. Zazwyczaj przebyte i doleczone infekcje nie niosą za sobą poważnych skutków, jednak w niektórych przypadkach mogą one mieć niezwykle ciężki przebieg, co może wywołać poważne powikłania lub nawet skończyć się zgonem pacjenta. Narażone na to są w szczególności dzieci oraz osoby w podeszłym wieku, których odporność jest obniżona.

Owady

Znaczącą rolę w przenoszeniu wirusów i bakterii mają owady, jak na przykład komary czy kleszcze. Polskie warunki sprzyjają przenoszeniu przez kleszcze między innymi kleszczowego zapalenia mózgu, więc warto pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu i stosowaniu odpowiednich środków odstraszających kleszcze oraz komary. Tereny pozamiejskie w szczególności stanowią zagrożenie ze względu na ataki komarów czy kleszczy, co nie zmienia faktu, że mieszkańcy miast także spotkają się z tego rodzaju stworzeniami i także narażeni są na choroby przez nie przenoszone.

Szczepienia

Istnieją rodzaje zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, przed którymi można zabezpieczyć się stosując szczepienia ochronne. Do grup tych należą zapalenia wywołane między innymi przez pneumokoki, meningokoki czy wirus kleszczowego zapalenia mózgu. Mając to na uwadze, warto więc zasięgnąć opinii lekarza rodzinnego.

Kleszczowe zapalenie mózgu

Jak wskazuje nazwa, choroba ta jest przenoszona przez kleszcze, jednak jest to schorzenie, przed którym można się ochronić poprzez szczepienie, które podawane jest w trzech dawkach. Podawanie pierwszej dawki wskazane jest w sytuacji, kiedy kleszcze nie mają jeszcze swoje okresu aktywnego. Druga dawka powinna zostać przyjęta po 3 miesiącach, ostatnia natomiast, po roku. Druga dawka daje już niemal 100% odporności. [1]