Spis treści:

1. Przyczyna występowania porażenia Bella
2. Objawy porażenia nerwu twarzowego
3. Diagnostyka porażenia Bella
4. Leczenie porażenia nerwu twarzowego
5. Rokowanie
6. Porażenie Bella: podsumowanie

Przyczyna występowania porażenia Bella

Patogeneza porażenia nerwu twarzowego typu Bella nadal pozostaje niejasna, często jest ono określane jako idiopatyczne (samoistne). Postulowany jest udział czynników takich jak zakażenie wirusem HSV (Herpes Simplex Virus), ostry stres czy zaburzenia czynności układu odpornościowego.

Objawy porażenia nerwu twarzowego

W przebiegu schorzenia dolegliwości u większości pacjentów zajmują jedną połowę twarzy (zdarza się jednak obustronne umiejscowienie objawów).

Pojawiają się one nagle lub narastają w ciągu kilku dni i zaliczane są do nich:

• porażenie lub osłabienie mięśni połowy twarzy, związane m.in. z utrudnionym bądź nawet niemożliwym zmarszczeniem czoła czy zamknięciem oka, pojawiać się może też opadanie kącika ust,
• ból w okolicy ucha z towarzyszącą nadwrażliwością na dźwięki,
• zaburzenia wydzielania łez pod postacią nadmiernej suchości gałki ocznej lub wzmożonego łzawienia,
• mimowolny wyciek śliny z ust,
• zaburzenia odczuwania smaku,
• utrudnione, ze względu na osłabienie mięśni, spożywanie pokarmów.

Ustalenie ciężkości choroby możliwe jest przy zastosowaniu sześciostopniowej skali opracowanej przez House'a i Brackmanna. Stopień I w tej klasyfikacji oznacza prawidłową czynność mięśni twarzy. Wystąpienie asymetrii wraz z niedowładem tych struktur zaliczane są do stopni II – V (w zależności od nasilenia objawów). Stopień VI oznacza z kolei całkowity paraliż mięśni unerwianych przez nerw twarzowy.

Diagnostyka porażenia Bella

Rozpoznanie zaburzeń czynności nerwu twarzowego stawiane jest głównie na podstawie występujących u pacjenta objawów. Pomocniczą rolę w tym procesie odgrywa badanie neurologiczne. Pacjent prawdopodobnie zostanie poproszony o próbę wykonania takich czynności, jak zmarszczenie czoła, zaciśnięcie oczu, dmuchnięcie czy uśmiechnięcie się.

Czasami u chorych wykonywane są badania obrazowe: tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy. Takie postępowanie ma na celu głównie wykluczenie innych potencjalnych przyczyn występujących zaburzeń, takich jak udar mózgu czy nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. Czasami zobrazowane może zostać powiększenie i obrzmienie elementów nerwu twarzowego, takich jak jego zwój.

Poza jednostkami wymienionymi wcześniej, w różnicowaniu porażenia Bella bierze się pod uwagę również wiele innych schorzeń, takich jak:

• cukrzyca,
• stwardnienie rozsiane,
• zespół Guillaina-Barrego,
• borelioza,
• półpasiec uszny.

Porażenie Bella fot. panthermedia

W celu wykluczenia tych chorób, zlecone zostać mogą badania krwi (m.in. ocena poziomu glukozy, stężenie mediatorów reakcji zapalnej) czy pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego podczas punkcji lędźwiowej (celem wykonania oznaczeń serologicznych lub oceny samego płynu).

Leczenie porażenia nerwu twarzowego

Podstawowym leczeniem schorzenia jest stosowanie glikokortykosteroidów, zazwyczaj stosowany jest prednizolon. Istotną rolę odgrywa wczesne włączenie terapii, ponieważ najlepsze rezultaty obserwuje się wtedy, jeżeli zostanie ona rozpoczęta w ciągu 48-72 godzin od pojawienia się pierwszych objawów. Preparaty steroidowe podawane są przez różny czas, zazwyczaj leczenie trwa od 5 do 10 dni. Różne są również sposoby podawania leków: czasami najpierw podawane są one drogą dożylną, a później doustną, u innych chorych stosowany jest tylko drugi sposób podaży farmaceutyków.

Przy podejrzeniu, że dolegliwości ze strony twarzy związane są z zakażeniem wirusem HSV, pacjentom może zostać zalecone przyjmowanie acyklowiru. Przydatność takiego postępowania jest jednak kontrowersyjna, pojawiają się bowiem doniesienia, że terapia tym preparatem przeciwwirusowym nie u wszystkich chorych skraca czas trwania choroby.

W razie objęcia procesem chorobowym okolicy oka konieczne staje się podjęcie czynności chroniących ten narząd, niedostateczne nawilżenie gałki ocznej (wynikające z trudności z zamykaniem oka czy upośledzonym wydzielaniem łez) może skutkować bowiem pojawieniem się podrażnień, a w najgorszym wypadku owrzodzeń w obrębie rogówki. Aby temu przeciwdziałać stosować można tzw. sztuczne łzy (preparaty dostępne w aptekach bez recepty). Gałkę oczną należy chronić również w trakcie snu, poprzez zakładanie specjalnych opasek.

W sytuacji, gdy leczenie farmakologiczne nie pozwoliło uzyskać poprawy, zastosowanie mają inne metody terapeutyczne.

Pacjentom polecone mogą zostać:

• fizjoterapia (ćwiczenia) mięśni twarzy,
• iniekcje toksyny botulinowej (celem ich wstrzykiwania jest uzyskanie normalizacji czynności nadmiernie napiętych na skutek choroby mięśni),
• zabiegi chirurgiczne (wykonywane raczej wtedy, gdy objawy występują przez dłuższy okres – zwykle przekraczający dwa lata).

Rokowanie

U części pacjentów objawy ustępują samoistnie, bez wdrażania leczenia, w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Wymienione wcześniej metody postępowania farmakologicznego mają za zadanie zmniejszać nasilenie objawów, a nie likwidować przyczynę schorzenia – takowa nie jest przecież znana. Choroba może mieć cięższy przebieg w niektórych sytuacjach, np. u osób powyżej 60. roku życia, w przypadku paraliżu wszystkich mięśni danej połowy twarzy oraz wtedy, gdy od początku pojawienia się objawów u pacjenta występowały znacznie nasilone dolegliwości bólowe.

Najlepsze rokowanie dotyczy tych chorych, u których chorobę można było zaklasyfikować do stopnia I lub II wg skali House'a i Brackmanna.

Do możliwych powikłań porażenia Bella zalicza się przykurcze mięśniowe oraz zaburzenia wydzielania łez. Innym zjawiskiem są tzw. synkinezje (współruchy), czyli pojawianie się podczas zaplanowanego ruchu mimowolnego skurczu innych grup mięśniowych.

Konsekwencje długo trwających zaburzeń czynności nerwu twarzowego obejmować mogą również psychikę danego pacjenta. Przewlekające się upośledzenie funkcjowania mięśni twarzy skutkować może pojawianiem się drażliwości, unikania kontaktów społecznych, a nawet być przyczyną wystąpienia depresji.

Porażenie Bella: podsumowanie

1. Stanowi ono najczęstszą postać porażenia nerwu twarzowego, nadal jednak przyczyna schorzenia pozostaje nieznana.
2. Objawy choroby pojawiają się nagle, mają one tendencję do samoistnego zanikania wraz z czasem.
3. Dostępne środki farmakologiczne mają za zadanie zmniejszyć natężenie objawów, a nie zlikwidować ich przyczynę.