Ropień mózgu to wyjątkowo poważne schorzenie – nieleczony, w stosunkowo krótkim czasie, może on doprowadzić nawet do zgonu. Niestety wyjątkowo niełatwo jest go zdiagnozować – powodem takiej sytuacji jest to, że objawy, pojawiające się u chorych z ropniem mózgu, są dość niespecyficzne. Kto więc jest szczególnie narażony na możliwość wystąpienia ropnia mózgu? Jak przebiega leczenie u chorych z ropniem mózgu i jakie są rokowania pacjentów, u których wystąpi tenże problem?
Spis treści:
- Ropień mózgu: przyczyny
- Jakie objawy może wywoływać ropień mózgu?
- Ropień mózgu: diagnostyka
- Jak przebiega leczenie u chorych z ropniem mózgu?
- Rokowania pacjentów z ropniem mózgu
Mianem ropnia określa się zbiorowisko ropy (czyli wysięku zapalnego, patogennych drobnoustrojów oraz fragmentów różnych komórek), które znajduje się w jakiejś przestrzeni tkankowej i jest ostro odgraniczone. Ropni – ze względu na ich umiejscowienie – wyróżnia się wiele rodzajów, u pacjentów rozwijać się może bowiem m.in. ropień w obrębie skóry, ropień języka czy ropień wątroby. Patologiczne nagromadzenie ropy może umiejscowić się również i w obrębie ośrodkowego układu nerwowego – jednym z najgroźniejszy ropni jest ropień mózgu.
Ropień mózgu: przyczyny
Wystąpienie ropnia mózgu jest ściśle związane z zakażeniem tkanki nerwowej. Dochodzić do tego może na kilka różnych sposobów: możliwe jest to, że patogeny przedostaną się do ośrodkowego układu nerwowego drogą krwi, jak i to, że do zakażenia tkanki nerwowej dojdzie przez ciągłość (czyli wtedy, kiedy u pacjenta istnieje infekcja jakiegoś narządu znajdującego się w czaszce – przykładem takowej, która może doprowadzić do ropnia mózgu, jest zapalenie zatok czy zapalenie ucha środkowego). Zdarza się również tak, że ropień mózgu rozwija się w następstwie urazu głowy bądź stanowi on powikłanie jakiejś operacji chirurgicznej.
Warto bliżej przyjrzeć się jednej z możliwych przyczyn ropnia mózgu, czyli zakażeń tkanki nerwowej, do których dochodzi drogą krwiopochodną. Otóż tak naprawdę możliwość doprowadzenia ostatecznie do pojawienia się u chorego ropnia mózgu mają rozmaite zakażenia, dochodzić do tego problemu może bowiem zarówno w związku z zapaleniem płuc, jak i zapaleniem wsierdzia, zapaleniem otrzewnej czy zakażeniem układu moczowego. Nie należy jednak od razu wpadać w panikę – nie każdy pacjent, u którego rozwinie się któraś z wymienionych lub inna infekcja, finalnie zachoruje na ropnia mózgu. Wymienia się jednak pewne czynniki, które zwiększają ryzyko tego, że u pacjenta możliwe będzie wytworzenie się zbiornika ropy w ośrodkowym układzie nerwowym. Wśród takowych wymienia się m.in. niedobory odporności (wynikające np. z zakażenia wirusem HIV czy ze stosowania leków immunosupresyjnych), wrodzone wady serca, a także leczenie chorób nowotworowych chemioterapią.
Jakie objawy może wywoływać ropień mózgu?
Przy omawianiu objawów ropnia mózgu od razu konieczne jest zaznaczenie jednej trudności, która jest związana z tym schorzeniem. Otóż wysunięcie choćby podejrzenia, że pacjent zmaga się z tą właśnie przypadłością, nie jest łatwe, ponieważ ropień mózgu prowadzi do wyjątkowo niespecyficznych dolegliwości. Objawami, które mogą wystąpić u chorych na tę jednostkę, mogą być:
- zaburzenia świadomości,
- zaburzenia koordynacji psychoruchowej,
- gorączka,
- niedowłady i porażenia,
- sztywność karku,
- zaburzenia mowy,
- nudności i wymioty,
- napady drgawkowe,
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia.
Zakres możliwych objawów ropnia mózgu jest tak duży z powodu tego, że u pacjentów pojawiają się zarówno dolegliwości związane z infekcją, jak i problemy wynikające z ucisku masy ropnia na tkankę mózgową. W pierwszym przypadku mowa chociażby o związanej z zakażeniem gorączce, z kolei ucisk ropnia na tkankę nerwową prowadzić może właśnie do niedowładów różnych grup mięśniowych czy napadów drgawkowych.
Ropień mózgu, fot. panthermedia
Ropień mózgu: diagnostyka
Pierwszym badaniem, które jest przeprowadzane u pacjentów z wymienionymi wyżej problemami, jest badanie neurologiczne. Umożliwia ono oczywiście wykrycie pewnych nieprawidłowości – np. osłabienia siły mięśniowej – aczkolwiek na podstawie samego badania neurologicznego nie jest możliwe postawienie rozpoznania ropnia mózgu. Ostateczną diagnozę uzyskuje się dopiero po przeprowadzeniu badań obrazowych, takich jak np. tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy – to w nich właśnie możliwe jest uwidocznienie patologicznego zbiornika ropy w obrębie mózgowia.
Zanim jednak u chorego zlecone zostanie wykonanie badań obrazowych, wcześniej zwykle przeprowadzane są inne badania. Od pacjenta pobierana jest krew (w której stwierdzić można np. podwyższenie wykładników stanu zapalnego), czasami – o ile nie istnieją ku temu przeciwwskazania – wykonywana jest również punkcja lędźwiowa, po której przeprowadzana jest analiza płynu mózgowo-rdzeniowego.
Jak przebiega leczenie u chorych z ropniem mózgu?
Leczenie ropnia mózgu może być zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe. Decyzja o wyborze postępowania terapeutycznego zapada m.in. po analizie rozmiarów ropnia. W przypadku, gdy u chorego ropień ma mniej niż 2-2,5 cm, zazwyczaj wybierane jest leczenie zachowawcze. Polega ono na podawaniu pacjentowi antybiotyków – zazwyczaj odbywa się to drogą dożylną i typowo choremu podawane są równocześnie różne antybiotyki (np. jednocześnie penicylina, cefalosporyna i wankomycyna – łączne stosowanie kilku leków ma doprowadzić do tego, aby podawane środki zlikwidowały wszystkie potencjalne bakterie, które mogły doprowadzić do rozwinięcia się ropnia mózgu). W sytuacji zaś, gdy ropień ma duże rozmiary i w znacznym stopniu uciska on tkankę nerwową lub gdy u chorego w szybkim tempie narastają objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, przeprowadzany jest wtedy zabieg operacyjny polegający na jego usunięciu.
Rokowania pacjentów z ropniem mózgu
W przeszłości u zdecydowanej większości pacjentów, u których wystąpił ropień mózgu, dochodziło do zgonu. Obecnie jednak – m.in. dzięki szerszej dostępności nowoczesnych metod neuroobrazowania – rokowania pacjentów z tym schorzeniem uległy znaczącej poprawie. Wciąż jednak odsetek śmiertelności jest duży, sięga on bowiem według statystyk od 5 do powyżej 30%. Im jednak wcześniej zostaną u pacjenta wdrożone niezbędne oddziaływania – czy to antybiotykoterapia, czy też leczenie operacyjne – tym po prostu większe są jego szanse na przeżycie. To właśnie dlatego w razie wystąpienia opisanych wcześniej objawów, które mogą sugerować ropień mózgu – szczególnie wtedy, kiedy dolegliwości pojawiają się nagle i szybko postępują – bez wahania, niezwłocznie należy udać się do lekarza.
