Alkoholizm, czyli przewlekłe uzależnienie od alkoholu, jest ogromnym problemem w populacji polskiej. Szacuje się, że ok 800 tysięcy Polaków (głównie mężczyzn) jest uzależnionych, a kolejne 2 – 2,5 miliona nadużywa tej substancji. Praktycznie w każdej rodzinie znajdzie się przynajmniej jedna osoba mająca problem z alkoholem. Skala problemu jest więc ogromna, a świadomość zgubnych konsekwencji tego nałogu niestety niska.
Spis treści:
Alkohol, spożywany w nadmiernych ilościach, w negatywny sposób wpływa praktycznie na cały organizm człowieka. Wiele mówi się o alkoholowej marskości wątroby, zespole abstynencyjnym, czy majaczeniu alkoholowym. I oczywiście słusznie – niezaopatrzona marskość wątroby, czy objawy delirium prowadzą do śmierci. Bolesne objawy zespołu abstynencyjnego sprawiają, że wielu uzależnionych obawia się momentu zaprzestania picia, a lęk prowadzi ich do dalszej intoksykacji.
Jest jednak jeszcze jedna grupa zaburzeń, będących skutkiem przewlekłego nadużywania alkoholu – mowa tu o polineuropatii alkoholowej i powiązanych z nią ubytkach neurologicznych. Są to objawy znacznie obniżające jakość życia. Na tej grupie zaburzeń chciałbym skupić się w niniejszym artykule.
Neuropatia obwodowa
Jest to duża grupa chorób obwodowego układu nerwowego, charakteryzująca się zaburzeniami funkcji czuciowych, ruchowych i autonomicznych nerwów obwodowych.
Podział neuropatii:
- Mononeuropatia – uszkodzenie pojedynczego nerwu, np. w wyniku urazu, ucisku.
- Mononeuropatia wieloogniskowa – w tym samym czasie występują objawy uszkodzenia kilku nerwów obwodowych w różnych okolicach ciała.
- Polineuropatia – uszkodzonych jest wiele nerwów, objawy są symetryczne po obu stronach ciała i rozlane. Polineuropatia alkoholowa jest częstym powikłaniem nadużywania alkoholu. Objawy pojawiają się zwykle w dystalnych częściach kończyn dolnych, a ich nasilenie bezpośrednio koreluje z czasem trwania nałogu. Oprócz przewlekłego przyjmowania nadmiernych ilości alkoholu, u uzależnionych dołączają się niedobory witamin, co przyspiesza narastanie objawów.
Epidemiologia
Szacuje się (dokładne dane nie są znane), że uszkodzenie nerwów obwodowych (polineuropatia alkoholowa) występuje u 12,5-48,6% alkoholików. Jest to jedno z najczęstszych powikłań przewlekłego nadużywania alkoholu.
Patogeneza
Na rozwój uszkodzenia nerwów obwodowych mają wpływ zasadnicze trzy mechanizmy:
- Bezpośredni neurotoksyczny wpływ aldehydu octowego (głównego produktu przemiany etanolu w organizmie) na włókna nerwowe. Włókna nerwowe są systematycznie niszczone aż do stanu, w którym nerwy obwodowe nie mogą pełnić swojej roli w przekazywaniu impulsów nerwowych. Powoduje to głównie zaburzenia czuciowe.
- Często współtowarzyszące niedobory witaminowe u osób uzależnionych. Osoba uzależniona nie przestrzega diety, nie dostarcza organizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych. Zdecydowanie bardziej dba o odpowiednią ilość alkoholu niż o zbilansowaną dietę, bogatą w witaminy. Ponadto etanol bezpośrednio zaburza wchłaniane witaminy B1 (tiaminy) z przewodu pokarmowego. Witaminy z grupy B biorą udział w koordynacji pracy układu nerwowego.
- W przeprowadzonych badaniach nerwów obwodowych, u alkoholików obserwowano tzw. odcinkową demielinizację. Mielina jest substancją pokrywającą nerwy, która powoduje, że informacja z obwodowych części ciała jest przekazywana do mózgu w sposób szybki i skoordynowany. Bez niej to przekaźnictwo jest zaburzone, a przede wszystkim spowolnione.
Obraz kliniczny
W badaniach przeprowadzonych na grupie osób spożywających tylko alkohol, (bez niedoborów witaminowych) przez co najmniej 10 lat, stwierdzono powolne uszkodzenie włókien czuciowych nerwów obwodowych.
Pacjenci bez niedoborów witaminowych często zgłaszają samoistne dolegliwości bólowe oraz inne nieprzyjemne doznania w postaci symetrycznych parestezji (uczucia mrowienia, drętwienia itp.) dystalnych odcinków kończyn dolnych, a także o charakterze uczucia zimna, pieczenia, bolesnego palenia lub przeczulicy.
Charakterystyczna dla nałogu alkoholowego jest neuropatia nerwu krtaniowego wstecznego. Uszkodzenie tego nerwu powoduje charakterystyczne zachrypnięcie i ściszenie głosu (osłabieniu ulegają mięśnie odpowiedzialne za wydawanie dźwięku przez struny głosowe).
Jeśli uzależnienie od alkoholu trwa dostatecznie długo u alkoholika może dojść do całkowitego zniesienia czucia w dystalnych odcinkach kończyn dolnych. Taki stan może powodować częste urazy, obtarcia, stłuczenia, które, nieleczone, prowadzą do owrzodzeń, zakażeń bakteryjnych i w konsekwencji konieczna może być amputacja.
Leczenie
Leczenie polineuropatii alkoholowej może być skuteczne tylko wtedy, gdy pacjent zaprzestanie spożywania alkoholu. Bez abstynencji wdrożenie jakiegokolwiek leczenia nie przyniesie poprawy stanu klinicznego.
Bardzo ważne jest wprowadzone wysokowartościowej, bogatobiałkowej diety, w której nie będzie brakowało witamin (zwłaszcza z grupy B), pokrywającej codzienne zapotrzebowanie, a dodatkowo wyrównującej powstałe niedobory. Dodatkowo, u pacjentów przewlekle spożywających alkohol, często dochodzi do uszkodzeń śluzówki żołądka, a w konsekwencji gorszego wchłaniania składników odżywczych. Dlatego należy rozważyć dołączenie do diety leków osłaniających żołądek.
Wczesne wstrzykiwanie preparatów witaminy B1 i kwasu nikotynowego oraz preparaty magnezu mogą nieznacznie poprawić stan kliniczny pacjenta, ale odczuwalna remisja zwykle jest trudna do uzyskania.
Przewlekłe spożywanie alkoholu, fot. panthermedia
W zależności od nasilenia objawów wskazana jest rehabilitacja i leczenie przeciwbólowe.
Nieodłącznym elementem terapii powinno być, w każdym przypadku uzależnienia od alkoholu, wsparcie psychiczne i nieustanne namawianie do zerwania z nałogiem. Bez abstynencji proces chorobowy nie zostanie zahamowany.
Jeżeli chcesz przeczytać więcej treści związanych z problemami neurologicznymi, to kliknij TUTAJ.
