Omdlenie to krótkotrwała, przejściowa utrata świadomości, która spowodowana jest zmniejszeniem dopływu krwi do mózgu lub spadkiem dostarczania tlenu do tego organu. Szczęśliwie większość przypadków omdleń jest spowodowana niegroźnymi przyczynami, czasami za tymi problemami stoją jednak poważne jednostki chorobowe. Jakie dokładnie mogą być przyczyny omdleń i kiedy doświadczenie nagłej, chwilowej utraty przytomności powinno szczególnie zaniepokoić?
Spis treści:
- Omdlenia wazowagalne: typowe omdlenia młodych ludzi
- Omdlenia sytuacyjne – nietypowa reakcja na zwyczajne czynności
- Omdlenia związane z hipotonią ortostatyczną
- Omdlenia kardiogenne – choroby serca prowadzące do utrat przytomności
- Inne możliwe przyczyny omdleń – od anemii aż do… ciąży
- Omdlenia: czy zawsze trzeba się nimi niepokoić?
Omdlenie jest problemem, który zazwyczaj wzbudza dość poważne zaniepokojenie. Nie ma się tutaj raczej czemu dziwić – w końcu gwałtowną utratę świadomości trudno uznawać za stan fizjologiczny, który każdemu może się przytrafić co jakiś czas. Szczęśliwie jest tak, za większością doświadczanych przez ludzi omdleń stoją niegroźne zjawiska – stres, chwilowy spadek ciśnienia tętniczego czy silne emocje. Nie każde jednak omdlenie występuje w związku z takowymi – przyczyną problemu mogą być bowiem zarówno zaburzenia metaboliczne, jak i choroba serca. Czym się więc różnią od siebie poszczególne rodzaje omdleń i które z nich są najbardziej niepokojące?
Omdlenia wazowagalne: typowe omdlenia młodych ludzi
Omdlenia wazowagalne są ściśle powiązane z pobudzeniem dziesiątego nerwu czaszkowego – nerwu błędnego. Skutkiem tej sytuacji jest spowolnienie czynności serca, spadek ciśnienia tętniczego, a ostatecznie – przez zmniejszony napływ krwi do mózgu – pacjent omdlewa. Omdlenia tego rodzaju spotykane są przede wszystkim u dzieci i młodych dorosłych, może ich jednak doświadczyć osoba będąca w dowolnym wieku.
Sytuacji, które mogą prowadzić do pobudzenia nerwu błędnego, skutkującego omdleniem, wymienić można dużą ilość. W rzeczywistości bowiem problem ten może występować w związku m.in. z:
- doświadczeniem jakiegokolwiek silnego stresu,
- zobaczeniem jakiejś budzącej w nas lęk rzeczy (dla wielu osób takową może być krew),
- usłyszeniem jakiejś wyjątkowo nieprzyjemnej wiadomości,
- przebywaniem przez długi czas w jednym miejscu (zwłaszcza w pozycji stojącej i w wysokiej temperaturze).
Omdlenia sytuacyjne – nietypowa reakcja na zwyczajne czynności
Tak naprawdę omdlenia sytuacyjne stanowią podtyp omdleń wazowagalnych. Charakterystyczną jednak ich cechą jest to, że do związanej z nimi chwilowej utraty przytomności prowadzą zjawiska, których doświadcza każdy z nas. Czynnikami, które mogą prowokować omdlenia sytuacyjne, są bowiem m.in. kichanie i kaszel, ale i wypróżnianie, oddawanie moczu czy podnoszenie ciężkich ciężarów lub nawet… śmiech.
Omdlenia związane z hipotonią ortostatyczną
Hipotonia ortostatyczna to zjawisko polegające na tym, że przy nagłej zmianie pozycji ciała z siedzącej lub leżącej na stojącą dochodzi do gwałtownej zmiany ciśnienia tętniczego krwi. Skutkiem takiego zjawiska może być zmniejszenie dopływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego i właśnie chwilowa utrata przytomności.
Omdlenia wynikające z hipotonii ortostatycznej przytrafić się mogą każdemu, pewni jednak ludzie są do nich szczególnie predysponowani – problemami, które sprzyjają tym zjawiskom, są m.in.:
- cukrzyca (szczególnie nieleczona lub niedostatecznie leczona),
- różne stany związane z odwodnieniem (mowa tutaj m.in. o zbyt małej podaży płynów, ale i o stosowaniu leków zwiększających wydalanie wody z organizmu, czyli o diuretykach),
- spożywanie alkoholu.
Omdlenia, fot. panthermedia
Omdlenia kardiogenne – choroby serca prowadzące do utrat przytomności
Podstawowym mechanizmem, w którym dochodzi do omdlenia, są zaburzenia dotyczące dopływu krwi do mózgu. Kolejnymi problemami, które mogą doprowadzać do takowych, są różne schorzenia kardiologiczne – w ich przypadku dochodzić może do chwilowych trudności z przepływem krwi w układzie krążenia, które mogą dotyczyć również i układu nerwowego.
Przykładami chorób serca i układu sercowo-naczyniowego, których jednym z objawów mogą być właśnie epizody omdleń, są:
- wady zastawkowe serca (głównie w postaci stenoz, czyli zwężeń),
- nadciśnienie tętnicze,
- kardiomiopatia,
- zaburzenia rytmu serca (zarówno te, które doprowadzają do bradykardii, jak i te, które związane są z tachykardią).
Jeszcze innym schorzeniem kardiologicznym, przez które może wystąpić omdlenie, jest zawał mięśnia sercowego – w jego przypadku w końcu również, ze względu na upośledzone zdolności kurczliwe serca, dochodzić może do niedostatecznego napływu krwi do mózgu skutkującego omdleniem.
Inne możliwe przyczyny omdleń – od anemii aż do… ciąży
Tak naprawdę możliwe jest wymienienie jeszcze długiej listy innych możliwych przyczyn omdleń. Problem może bowiem być spowodowany również i niedokrwistością, w której przypadku pojawiać się mogą zaburzenia dostaw tlenu do różnych części organizmu. Omdlenia wynikać mogą również z różnych zaburzeń gospodarki metabolicznej – przykładowym z nich jest chociażby hipoglikemia.
Omdlenia spotykane mogą być również i u kobiet ciężarnych. Zazwyczaj wzbudzają one w takiej sytuacji niebywałego stopnia lęk, a tak naprawdę ich częstsze występowanie u kobiet spodziewających się dziecka można wytłumaczyć w dość prosty sposób. Otóż zdarza się, że rozrastająca się macica doprowadza do ucisku żyły głównej dolnej. W ten sposób dochodzi do zmniejszenia powrotu krwi do serca, co finalnie może prowadzić właśnie do omdlenia.
Omdlenia: czy zawsze trzeba się nimi niepokoić?
O omdleniach zdecydowanie można powiedzieć jedno: osoba, która doświadczyła epizodu utraty świadomości, powinna odwiedzić lekarza. O tym jednak, czy do specjalisty trzeba udać się pilnie, czy też można z tym poczekać pewien czas, decyduje kilka czynników.
Pod uwagę należy wziąć przede wszystkim to, w jakiej sytuacji doszło do omdlenia. Jeżeli utrata przytomności zaszła w tłocznym i dusznym pomieszczeniu czy też po doświadczeniu wyjątkowo silnego stresu, to wtedy najprawdopodobniej było to omdlenie wazowagalne. Zdarza się jednak tak, że do utraty przytomności dojdzie w trakcie wysiłku fizycznego czy też tak, że pacjent przed omdleniem doświadczał jakichś innych problemów – np. kołatań serca. W takim przypadku zdecydowanie nie powinno się zwlekać z wizytą u specjalisty, ponieważ tego rodzaju problemy i dolegliwości sugerują podłoże kardiologiczne omdlenia – choroba serca może zaś wymagać wdrożenia u pacjenta stosownego leczenia.
