Podstawowym składnikiem tkanki nerwowej są komórki nerwowe (tzw. neurony) wraz z komórkami glejowymi. Funkcja tych drugich jest nie zastąpiona (od ochronnej po odżywczą czy uczestnictwo w budowie osłonek mielinowych wokół aksonów). Niestety z komórek glejowych mogą rozwijać się nowotwory gdyż nie straciły one zdolności do podziałów komórkowych. Glejaki to nowotwory, które powstały z komórek gleju mózgu oraz rdzenia kręgowego. Co wiemy o glejakach mózgu?
Spis treści:
- Z czego może rozrastać się glejak mózgu?
- Glejaki mózgu - przyczyny powstawania i objawy
- Najczęściej spotykane glejaki mózgu
- Leczenie i rokowanie w przypadku glejaka mózgu
Z czego może rozrastać się glejak mózgu?
W chwili obecne wykazano, iż glejak może się rozrastać z następujących komórek:
- skąpowspustowych, co stanowi ok. 10% wszystkich diagnozowanych glejaków,
- tzw. szeregu astrocytarnego, gdzie wyróżniamy tutaj glejaka: wielopostaciowego, włókienkowego, anaplastycznego czy gwoździaka,
- zarodkowych, przy czym ten typ charakteryzuje się bardzo szybki rozrostem, które wyściełają komory mózgu.
W zależności od rodzaju komórek, z których dany glejak się rozwija pacjentowi towarzyszą specyficzne bądź mniej specyficzne objawy.
Glejaki mózgu - przyczyny powstawania i objawy
Glejaki nie są zaliczane do często występujących nowotworów mózgu oraz rdzenia kręgowego. Znacznie częściej spotykane u dzieci (w mózgach młodych osób, komórki glejowe dzielą się bardzo szybko) aniżeli u osób dorosłych (przy czym częściej występują u mężczyzn w odniesieniu do chorób nowotworowych). W przypadku gdy guz ten jest bardziej odgraniczony od sąsiadujących z nim tkanek łatwiejsze jest jego usunięcie chirurgiczne. Związane jest to z tym, że mniej nacieka pobliskie tkanki. Glejaki mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy. Te drugie stanowią zagrożenie życia oraz zdrowia pacjenta.
Objawy glejaka mózgu są bardzo różne i zależą najczęściej od tego jaka jest ich masa, wielkość oraz w jakiej części mózgu są położone.
Objawy nowotworu pojawiają się najczęściej gdy guz jest już tak duży, że prowadzi do zwiększenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego pacjenta.
Najczęściej spotykanymi objawami charakterystycznymi dla glejaka mózgu są:
- bóle głowy,
- silne zawroty głowy (najczęściej pojawiają się rano),
- problemy z utrzymaniem równowagi, początkowo są bardzo delikatne z czasem zaczynają utrudniać normalne i samodzielne funkcjonowanie
- mdłości,
- wymioty,
- otępienie,
- obrzęk mózgu,
- epizody padaczkowe, najczęściej ogniskowe (choć pojawiają się sporadycznie i dotyczą głownie dzieci),
- problemy z koncentracją,
- problemy z widzenie (zaburzenia widzenia, plamki, ubytki widzenia),
- problemy ze słuchem,
- zaburzenia mowy,
- afazja,
- niedowłady,
- uszkodzenie nerwów czaszkowych,
- drgawki,
- zaburzenia snu,
- objawy przypominające udar tzw. udaropodobne,
- zaburzenia czucia.
Objawy te charakterystyczne są dla obszaru mózgu, w którym umiejscowiony jest guz. Każdy z wymienionych wyżej objawów neurologicznych i inne im towarzyszące np. niepokój, lęk czy starach powinny wzbudzić niepokój pacjenta. Nie należy czekać aż objawy ustąpią samodzielnie, zażywać jakichkolwiek leków czy odstawiać leki zażywane. Konieczna jest konsultacja ze specjalistą- neurologiem.
Najczęściej spotykane glejaki mózgu
Glejak wielopostaciowy zaliczany jest do nowotworów gleju gwiaździstego i charakteryzuje się bardzo dużą złośliwością. Najczęściej lokuje się w płacie czołowym bądź skroniowym i bardzo szybko przybiera na masie - stąd nazywany jest „agresywnym”. Ma tendencje do zajmowania innych fragmentów mózgu. W zależności od lokalizacji daje różne objawy od stanów depresyjnych i zmian osobowości pacjenta po zaburzenia psychiczne, afazję czy agresję. Ten typ nowotworu najczęściej występuje u osób starszych a pacjent umiera po około trzech miesiącach od zdiagnozowania. Leczenie pozwala na nieznaczne wydłużenie jego życia. W związku z powyższym w przypadku zauważenia u siebie jakichkolwiek niepokojących objawów należy natychmiast zgłosić się do neurologa. Nie czekajmy aż objawy te ustąpią same- zwłaszcza w sytuacji gdy ulegają nasileniu.
U osób dorosłych najczęściej spotykanym glejakiem jest gwoździak, który w dużej liczbie przypadków ma tendencja do przekształcania się w glejaka wielopostaciowego. Dają podobne objawy jak wszystkie glejaki i leczone są w podobny sposób. Leczenie jest całkowicie uzależnione od położenia guza oraz jego masy. Pacjent przeżywa średnio do ok. 5 lat.
U dzieci najczęściej spotykane są wyściółczaki oraz gwiaździaki. Umiejscawiają się w większości przypadków w móżdżku. Leczone są chirurgiczne co uzupełniane jest chemioterapią. U starszych dzieci bardzo często włączana jest także radioterapia.
Diagnoza glejaka mózgu, fot. panthermedia
Leczenie i rokowanie w przypadku glejaka mózgu
W leczeniu glejaka na początku stosowany jest zabieg jego chirurgicznego usunięcia (leczenie radykalne). Najlepiej by został on usunięty w całości. Ważne jest tutaj to by nie naruszyć, tj. zachować ważne struktury mózgu i zminimalizować jak najbardziej ryzyko wystąpienia ubytków po zabiegu. Często jest to niemożliwe ze względu na jego lokalizację czy duże naciekanie na pobliskie tkanki. W następnej kolejności stosowana jest chemioterapia i radioterapia - jako leczenie wspomagające. Radioterapia jest jak do tej pory najskuteczniejszą a zarazem nieoperacyjną metodą postępowania w leczeniu złośliwych glejaków. Nie ulega wątpliwości, że odgrywa także bardzo ważną rolę u pacjentów chorych na nisko złośliwe glejaki i tymi z przerzutami. U wielu pacjentów wskazana jest także terapia genowa, wirusoteriapa czy immunoterapia. Nie można zapominać także o ukierunkowanej metodzie „molekularnej”, czyli podawaniu określonych leków w konkretną strukturę mózgu. Warto wspomnieć tutaj o tzw. metodzie gamma nife tj. usunięcie guza w „bezdotykowej operacji”.
Rokowanie w przypadku glejaka jest bardzo różne. Związane jest z rodzajem guza, jego umiejscowieniem, masą, wielkością, stopniem złośliwości oraz tym czy nacieka sąsiadujące tkanki. Badania naukowe wykazują, że im dłuższy stopień złośliwości tym lepsze rokowanie.
