Spis treści:

1. Glejak wielopostaciowy: przyczyny
2. Objawy glejaka wielopostaciowego, czyli dlaczego guz może być bardzo późno zdiagnozowany
3. Podejrzenie glejaka wielopostaciowego: jakie badania wykonać?
4. Leczenie glejaka wielopostaciowego
5. Rokowania pacjentów z glejakiem wielopostaciowym

Glejak wielopostaciowy (ang. glioblastoma multiforme) to złośliwy nowotwór ośrodkowego układu nerwowego. Zmiana ta została po raz pierwszy tak właśnie nazwana w 1926 roku. Autorzy terminu glejak wielopostaciowy – P. Bailey i H. Cushing – przy tworzeniu tej nazwy opierali się na koncepcji, że nowotwór ten wywodzi się z glejowych komórek prekursorowych (glioblastów), oprócz tego guza nazwali oni wielopostaciowym, ponieważ w jego obrębie zauważalne są różnego rodzaju ogniska, m.in. ogniska martwicy czy krwawień.

Glejak wielopostaciowy wystąpić może w dowolnym wieku, najczęściej jednak nowotwór ten rozwija się u osób dorosłych mających pomiędzy 45 a 70 lat. Zdecydowanie częściej niż u kobiet guz ten występuje u mężczyzn. Statystycznie glejaki wielopostaciowe stanowią około 15% wszystkich nowotworów złośliwych ośrodkowego układu nerwowego, rocznie guzy tego rodzaju rozpoznawane są u około 3 na 100 tysięcy osób.

Glejak wielopostaciowy: przyczyny

Tak naprawdę do dziś nie udało się ustalić, jakie są przyczyny glejaka wielopostaciowego. Czasami guz ten rozwija się na podłożu innego guza ośrodkowego układu nerwowego – tak bywa np. w przypadku niektórych gwiaździaków, które mogą ulec transformacji właśnie do glejaka wielopostaciowego. Czasami powiązuje się występowanie tego nowotworu z niektórymi chorobami genetycznymi – dość rzadko, ale jednak zauważano związek pomiędzy rozwinięciem się tego guza a chorowaniem na zespół Li-Fraumeni, zespół Turcota czy stwardnienie guzowate. Istnieją również teorie, według których wpływ na możliwość wystąpienia u pacjenta glejaka wielopostaciowego miałoby mieć narażenie na dym papierosowy czy przebycie w przeszłości radioterapii.

Objawy glejaka wielopostaciowego, czyli dlaczego guz może być bardzo późno zdiagnozowany

Dolegliwości, które pojawiają się u chorych z glejakiem wielopostaciowym, są zazwyczaj bardzo niespecyficzne i mogą sugerować istnienie u pacjenta całkowicie innego schorzenia. Stanowi to niebagatelny problem, ponieważ im później guz zostanie rozpoznany, tym może on już mieć u chorego większy stopień zaawansowania, przez co możliwości jego leczenia mogą być nawet skrajnie ograniczone. Wśród dolegliwości, które mogą stanowić objawy glejaka wielopostaciowego, wymienia się:

• uporczywe, przewlekłe bóle głowy,
• zaburzenia widzenia (np. dwojenie obrazu),
• znacznego stopnia nudności i wymioty,
• zmiany nastroju (np. jego wahania), a nawet i zmiany osobowości,
• zaburzenia mowy o nagłym początku,
• wystąpienie po raz pierwszy napadu drgawkowego,
• zaburzenia apetytu,
• upośledzenie zdolności uczenia się czy problemy z pamięcią, koncentracją i uwagą.

Wszystkie wymienione objawy mogą występować również i w szeregu innych schorzeń, w związku z czym glejaka wielopostaciowego należy różnicować m.in. ze stwardnieniem rozsianym, ropniem mózgu, krwawieniem wewnątrzczaszkowym czy toksoplazmozą i chłoniakiem ośrodkowego układu nerwowego.

Podejrzenie glejaka wielopostaciowego: jakie badania wykonać?

W diagnostyce różnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego – w tym również i glejaka wielopostaciowego – podstawowe znaczenie ma wykonanie badań obrazowych. Wykorzystywane są w tym przypadku obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, jak i tomografia komputerowa – w badaniach tych możliwe jest stwierdzenie charakterystycznych cech tego guza, którymi są m.in. jego nieregularne granice, niejednorodność czy otoczenie strefą nasilonego obrzęku. Na podstawie tychże badań możliwe jest jednak wysunięcie jedynie podejrzenia glejaka wielopostaciowego: ostateczne potwierdzenie diagnozy uzyskać można dzięki wykonaniu badania histopatologicznego. Materiał do przeprowadzenia takowej analizy uzyskiwany jest na drodze biopsji stereotaktycznej lub dopiero w trakcie przeprowadzania operacji glejaka wielopostaciowego.

Glejak wielopostaciowy, fot. panthermedia

Leczenie glejaka wielopostaciowego

Glejak wielopostaciowy jest niestety nowotworem ośrodkowego układu nerwowego, którego leczenie jest wyjątkowo trudne. W terapii znajdują wykorzystanie trzy metody: chirurgiczna resekcja jak największej masy guza, radioterapia oraz chemioterapia. Niestety w przypadku każdej z nich pojawiają się pewne problemy. Po pierwsze, w trakcie operacji zwykle nie udaje się usunąć całej masy guza – nierzadko nowotwór nacieka istotne ośrodki w mózgowiu, których naruszenie groziłoby wystąpieniem różnych powikłań u chorego. Jeżeli zaś chodzi o chemioterapię, to typowo glejak wielopostaciowy jest wysoce na nią odporny i niełatwo jest uzyskać oczekiwaną odpowiedź na leczenie.

Zdecydowanie nie jest jednak tak, że pacjenci są pozostawiani samym sobie – podejmowane są oczywiście, w miarę możliwości, próby operacji glejaka wielopostaciowego, po której pacjentowi jest proponowana radioterapia wraz z chemioterapią. Oprócz nich duże znaczenie ma leczenie samych to objawów glejaka wielopostaciowego: np. w celu opanowania napadów drgawkowych chorym podawane mogą być leki przeciwdrgawkowe, z kolei w celu zmniejszenia nadmiernego ciśnienia wewnątrzczaszkowego wykorzystywane mogą być glikokortykosteroidy.

Rokowania pacjentów z glejakiem wielopostaciowym

W przypadku glejaka wielopostaciowego rokowania chorych nie są niestety pomyślne. Przy całkowitym zaniechaniu leczenia pacjenci przeżywają od momentu rozpoznania średnio 3 miesiące. W sytuacji zaś, kiedy podejmowane są próby rozmaitych oddziaływań terapeutycznych, średni czas przeżycia wynosi od 12 do 15 miesięcy. Zaledwie 3 do 5% pacjentów, u których rozwinie się glejak wielopostaciowy, przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania.

Patrząc na powyżej przytoczone liczby, z pewnością można by rozważać, w jaki sposób możliwe byłoby zapobieganie glejakowi wielopostaciowemu. Niestety, ze względu na to, że nie są znane dokładne przyczyny występowania tego nowotworu, nie są również znane żadne sposoby na to, jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na niego.