Spis treści:

1. Patofizjologia choroby krążka międzykręgowego
2. Objawy choroby krążka międzykręgowego
3. Diagnostyka
4. Leczenie

Patofizjologia choroby krążka międzykręgowego

Z wiekiem oraz w wyniku nieprawidłowych obciążeń działających na kręgosłup, szczególnie w odcinku lędźwiowym, w krążku międzykręgowym pojawiają się zmiany biochemiczne, metaboliczne i histologiczne powodujące jego degenerację. Pierwsze zmiany zwyrodnieniowe obserwowane są w krążkach międzykręgowych już po 20 roku życia. Dyskopatia z radikulopatią dotyczy 5-25% osób z bólami krzyża. Do czynników ryzyka wystąpienia choroby dyskowej kręgosłupa zaliczamy małą ilość ruchu, mikrourazy, bądź pojedynczy uraz przeciążeniowy kręgosłupa, otyłość, wykonywanie prac w wymuszonych i niekorzystnych dla biomechaniki kręgosłupa pozycjach oraz wąski anatomicznie kanał kręgowy.

Objawy choroby krążka międzykręgowego

Pierwszy okres choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego charakteryzuje się niewielkimi przemieszczeniami w jego obrębie powodującymi rozciąganie więzadła podłużnego tylnego, objawiające się ostrym bólem miejscowym kręgosłupa (lumbago) lub przewlekłym krążkowopochodnym bólem krzyża. W drugim okresie choroby, zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe krążka mogą doprowadzić do jego znacznego przemieszczenia się, a nawet wypadnięcia do światła kanału kręgowego, powodując ucisk na struktury nerwowe. Ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych – radikulopatia, może objawiać się: promieniowaniem bólu wzdłuż zajętego nerwu  - tzw. rwa kulszowa, bądź rwa udowa, zaburzeniami czucia o charakterze drętwienia – parestezje, osłabieniem lub zniesieniem czucia, osłabieniem siły mięśniowej, zaburzeniami zwieraczy, nieprawidłowa postawa ciała, ograniczenie ruchów kręgosłupa. W przypadku długotrwałego ucisku wysuniętego krążka międzykręgowego na korzeń nerwu rdzeniowego mogą pojawić się zaniki mięśniowe manifestujące się wyszczupleniem uda bądź podudzia.

Diagnostyka

Podstawowe narzędzie diagnostyczne w przypadku dolegliwości bólowych kręgosłupa stanowi dokładne badanie neurologiczne oraz wywiad chorobowy zebrany od pacjenta. W diagnostyce różnicowej zespołów bólowych kręgosłupa należy uwzględnić również inną niż choroba krążków międzykręgowych przyczynę bólu, co może sugerować pojawienie się gorączki, ciągłego, niezależnego od pozycji ciała bólu, objawów choroby rdzenia kręgowego, zaburzenia zwieraczy. Objawy te mogą świadczyć o takich patologiach w obrębie kręgosłupa jak ropień, krwiak, czy guz. Aby ustalić lokalizację oraz rodzaj procesu patologicznego konieczne jest wykonanie badań pomocniczych.

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, fot. panthermedia

Do badań pomocniczych należą:

• zdjęcia przeglądowe rentgenograficzne odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zdjęcia przeglądowe mają ograniczoną przydatność w radikulopatii lędźwiowej, służą jednak wykluczeniu innych jednostek chorobowych (np. złamanie kręgu, kręgozmyk),
• Tomografia Komputerowa odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• Rezonans Magnetyczny odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• metody elektrofizjologiczne, służące poszukiwaniu cech odnerwienia.

Leczenie

W leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa stosowane jest przede wszystkim leczenie zachowawcze.

Do metod zachowawczych zaliczamy:

• farmakoterapię,
• fizykoterapię,
• terapie manualne,
• kinezyterapię.

W farmakoterapii stosuje się przede wszystkim niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w przypadku silnych dolegliwości bólowych słabe analgetyki opioidowe. W niektórych przypadkach konieczne może okazać się również zastosowanie preparatów przeciwbólowych z grupy leków przeciwpadaczkowych, bądź gdy bólowi towarzyszy nadmierne napięcie mięśni przykręgosłupowych, leków miorelaksacyjnych. Jeżeli pomimo farmakoterapii dolegliwości utrzymują się, należy rozważyć leczenie miejscowe wstrzyknięciami steroidów lub leków znieczulających w okolicę zmienionych chorobowo korzeni nerwowych stawów kręgosłupa.

W zespołach bólowych kręgosłupa zastosowanie mają również zabiegi fizykoterapeutyczne, mające na celu rozluźnienie mięśni przykręgosłupowych oraz zmniejszenie lokalnego stanu zapalnego: krioterapia, działanie polem magnetycznym, ultradźwięki, laseroterapia, jonoforeza, przez skórna stymulacja nerwów, galwanoterapia oraz prądy diadynamiczne i interferencyjne.

Do terapii manualnej zaliczamy:

• mobilizacje,
• manipulacje,
• masaż.

Kolejną formą terapii jest kinezyterapia, polegająca na wykonywaniu ćwiczeń fizycznych, mających na celu przywrócenie właściwej ruchomości kręgosłupa oraz wzmocnieniu gorsetu mięśniowego.

Większość pacjentów cierpiących na dyskopatię w odcinku lędźwiowym kręgosłupa jest skutecznie leczona zachowawczo. Leczenie operacyjne jest niezbędne jedynie u 0.25% chorych. Wskazaniem zabiegu operacyjnego usunięcia krążka międzykręgowego, czyli discektomii, w trybie pilnym jest wystąpienie niedowładów mięśni, zaburzeń zwieraczy lub zespołu ogona końskiego. W przypadkach przewlekłych zespołów bólowych zabieg operacyjny powinien być rozważany po 6 tygodniach bezskutecznego leczenia zachowawczego i najlepiej nie później niż 6 miesięcy od początku objawów, gdyż dłuższy czas od wystąpienia objawów do wiąże się z gorszymi wynikami leczenia.

Alternatywą dla leczenia zachowawczego i otwartej chirurgii kręgosłupa są metody minimalnie inwazyjne. Wykorzystują one dostęp przezskórny – narzędzia chirurgiczne wprowadzane są przez niewielkie nacięcia skóry.

Do metod przezskórnej terapii krążka międzykręgowego należą:

• chemonukleoliza,
• przezskórna laserowa dekompresja krążka międzykręgowego,
• termoterapia wewnątrzkrążkowa,
• mechaniczna terapia wewnątrzkrązkowa,
• nukleoplastyka.

Dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa, fot. panthermedia

Zabiegi te wykonywane są w znieczuleniu miejscowym, pod kontrolą fluoroskopii. Wskazania do tego rodzaju terapii obejmują wyczerpanie możliwości leczenia zachowawczego przy utrzymujących się dolegliwościach bólowych, potwierdzenie choroby krążka międzykręgowego w badaniach obrazowych, niewielkiego stopnia przemieszczenie krążka międzykręgowego oraz potwierdzenie w dyskografii nieuszkodzonego pierścienia włóknistego.