Kobiety w toku swojego życia są bardziej narażone na wystąpienie udaru niż mężczyźni. Skutki przebytego udaru są także zdecydowanie cięższe i bardziej niepomyślne u kobiet niż u mężczyzn, co wskazuje na czynniki ryzyka, które związane są z płcią, a co za tym idzie - wymagają odmiennego podejścia terapeutycznego oraz uaktualnienia zachowań profilaktycznych. Warunek jaki jest tu postawiony do spełnienia, wymaga jednak określenia czynników ryzyka, jakie są wspólne dla oby płci.

Czynniki ryzyka udaru wśród kobiet

Do głównych czynników ryzyka udaru niedokrwiennego u kobiet, zalicza się nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, podwyższony stosunek obwodu talii do obwodu bioder (WHR – waist-hip ratio), nieodpowiednia dieta – zbyt bogata w nasycone kwasy tłuszczowe, brak regularnej aktywności fizycznej, cukrzyca, nadużywanie alkoholu, czynniki związane z sytuacją psychospołeczną, zaburzenia kardiologiczne, a także zaburzenia gospodarki lipidowej. Istnieje także wiele innych czynników, których rozpowszechnienie i częstość występowania jest zróżnicowane, a mowa tu o migrenie, niedoborze witaminy D3 czy chorobach autoimmunologicznych. Co więcej, wymienione czynniki ryzyka wstępują zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, jednak ich oddziaływanie jest odmienne w stosunku do płci.

Dane epidemiologiczne

Udar jest główną przyczyną inwalidztwa u osób dorosłych jak również stanowi jeden z głównych powodów zgonu. Z danych statystycznych wynika, że udar częściej wstępuje u mężczyzn, jednak w ciągu całego życia, ryzyko to jest większe u kobiet niż u mężczyzn. W przedziale wiekowym między 55 a 75 rokiem życia, dla mężczyzn współczynniki ryzyka wynosi 17% a dla kobiet 22% - jest to ściśle powiązane z długością życia, gdyż kobiety żyją dłużej i stąd w wieku powyżej 80 lat, znacznie częściej to kobiety zapadają na udar. Badania i statystyki prowadzone na całym świecie dowodzą, że niepełnosprawność po udarze jest częściej domeną kobiet niż mężczyzn. Co więcej, na podstawie danych z USA, aż w 60% przypadków udar u kobiet zakończył się zgonem pacjentki. Dane te są silnie skorelowane z wiekiem pacjenta – oznacza to, że śmiertelność wśród kobiet zapadających na udar, jest większa w starszej grupie wiekowej, a śmiertelność mężczyzn jest większa w młodszym przedziale wiekowym. Dodatkowo, u ponad połowy osób po przejściu udaru, występują trwałe zmiany, powodujące ograniczenia ruchowe, z czego dominują w tej grupie właśnie kobiety.

Ciąża a ryzyko udaru

Statystycznie rzecz ujmując, ryzyko udaru u kobiet, rośnie znacznie w wieku rozrodczym. Aż 35% udarów, związanych jest z okresem ciąży oraz połogu, co oznacza, że ciąża zwiększa ryzyko udaru o 13 razy w stosunku do okresu pozaciążowego. Przyczyny tego zjawiska leżą w podwyższonym stężeniu czynników krzepnięcia krwi przy jednoczesnym spadku stężenia antytrombiny i białka S oraz czynników sercowo-naczyniowych. Dodatkowo czynniki związane z układem hormonalnym i sytuacyjne – te związane choćby z cięciem cesarskim – przyczyniają się do zwiększenia ryzyka wystąpienia udaru niedokrwiennego. Innym czynnikiem mającym wpływ na zwiększenie ryzyka jest nadciśnienie ciążowe, które koniecznie należy poddać leczeniu.

Czas IIIgo trymestru to okres, w którym najczęściej dochodzi do udarów czy przypadków powstania zakrzepicy w tętnicach.

Udar z zespół antyfosfolipidowy

Zespół antyfosfolipidowy (APS – antiphospholipid syndrome) polega na produkowaniu przez organizm autoprzeciwciał antyfosfolipidowych, które skierowane są przeciwko kompleksom fosfatydyloseryna z β2 glikoproteiną I, które zlokalizowane są na powierzchni błon komórkowych. W toku rozwoju tego zespołu dochodzi do powstawania skrzeplin w naczyniach (między innymi mózgowych), co może stać się bezpośrednią przyczyną udary niedokrwiennego. Udar w APS jest znacznie częściej obserwowany u kobiet niż u mężczyzn, a sam APS w znacznej mierze powiązany jest z ciążą.

Ryzyko udaru a środki antykoncepcyjne

Środki antykoncepcyjne są czynnikiem uważanym za znaczący w rozwoju udaru niedokrwiennego, z czego ryzyko znacznie wzrasta w sytuacji kiedy jedynym składnikiem środka jest progesteron. Bardzo ważne jest więc, by przed włączeniem antykoncepcji wykonać skontrolować ciśnienie krwi, a w sytuacji gdy jest ono podwyższone – powstrzymać się od wdrażania środków antykoncepcyjnych.

Menopauza i hormonalna terapia zastępcza

Menopauza jest naturalnym stanem, w którym dochodzi do zaniku krwawienia miesiączkowego, czyli do zakończenia okresu płodności u kobiety. Czas ten to od 2 do 8 lat przed ostatnią miesiączką oraz okres do roku po niej. Dochodzi wówczas do pewnych zmian w funkcjonowaniu organizmu kobiety. Wzrasta BMI, zwiększa się obwód talii, następuje zmiana rozkładu tkanki tłuszczowej, podnosi się poziom stężenia cholesterolu we krwi, obserwuje się wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zmiany w metabolizmie glukozy i insuliny.

Czas ten to okres kiedy ryzyko udaru wzrasta aż czterokrotnie, w stosunku do okresu premenopuzalnego. Dodatkowo, obserwacje wskazują na pewną prawidłowość – a mianowicie HTZ (hormonalna terapia zastępcza), podnosi jeszcze bardziej ryzyko udaru w stosunku do samej menopauzy.

Migrena

Migrena z aurą jest także postrzegana jako czynnik mający znaczący wpływ na wystąpienie udaru niedokrwiennego, a dotyczy to kobiet w wieku poniżej 45 roku życia. Ponadto migrena, postrzegana jest jako znaczący czynnik w rozwoju innych chorób niedokrwiennych, takich jak choroba niedokrwienna serca czy zawał mięśnia sercowego. Wiąże się to z występowaniem klasycznych czynników ryzyka, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy hiperlipidemia. Im częstsze napady migrenowe, tym większe ryzyko wystąpienia udaru i uszkodzenia mózgu.

Inne czynniki ryzyka

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia udaru wymienia się także inne czynniki. Między innymi mowa jest o niedobrze witaminy D3. Kobiety u których stwierdzono niedobór tej witaminy, są obciążone większa liczbą czynników ryzyka, co przekłada się na wyższy wskaźnik ryzyka wystąpienia udaru. Innym czynnikiem podnoszącym ryzyko jest depresja, która dwukrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn i jest w znacznym stopniu powiązana z chorobami sercowo-naczyniowymi.

Innym aspektem mającym wpływ na podniesienie ryzyka udaru są używki.

Jak wskazują opracowania naukowe, największy wpływ na ryzyko wystąpienia udaru ma styl życia, jak również odgrywa on znaczącą rolę w procesie terapeutycznym, jak wsparcie dla farmakologii. Niezwykle ważna jest wiedza na temat czynników ryzyka charakterystycznych dla danej płci oraz ich wpływu zależnego właśnie od biologii organizmu kobiety. [1]