Spis treści:

1. Przyczyny bólu głowy
2. Ból głowy u dziecka – diagnoza
3. Ból głowy u dziecka – leczenie

Nigdy nie wolno bagatelizować potwarzającego się bólu głowy, także silny i nagły ból głowy jest wskazaniem do wizyty u lekarza. Nie wolno podawać dziecku długotrwale leków przeciwbólowych.

Informacje na temat występowania bólów głowy u niemowląt oraz małych dzieci, zwłaszcza u dzieci z opóźnionym rozwojem psychoruchowym lub upośledzeniem umysłowym, można uzyskać jedynie pośrednio na podstawie obserwacji dziecka. O bólu głowy mogą świadczyć takie objawy, jak niepokój, płaczliwość, trudności z zasypianiem, ułożenie odgięciowe. Dzieci przedszkolne i szkolne zgłaszają dolegliwości bólowe oraz lokalizują ból. Objawy towarzyszące bólowi głowy to niejednokrotnie nudności lub wymioty, zaburzenia widzenia, nadwrażliwość na światło i dźwięki. Z tego powodu dzieci unikają jasnego światła oraz głośnych dźwięków, często kładą się w zacienionym pokoju i zasypiają. U niektórych dzieci ból ustępuje po kilkugodzinnej drzemce, jednak część dzieci wymaga podaży leków przeciwbólowych.

Ból głowy może wystąpić już u niemowląt (stają się one niespokojne, blade, nie chcą jeść ani pić, mają problemy z zaśnięciem i płaczą). Dzieci starsze mówią rodzicom, że boli je głowa bądź to pokazują (trzymają się za główkę). Do tego nie chcą jeść, występują u nich nudności, wymioty oraz problemy z zasypianiem.

Przyczyny bólu głowy

Bóle głowy u dzieci mogą mieć charakter objawowy lub samoistny.

Bóle głowy objawowe spowodowane są szeregiem różnorodnych przyczyn, z których większość ma charakter pediatryczny i nie wynika z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Bardzo często bóle głowy towarzyszą banalnym infekcjom górnych oddechowych, a także procesom zapalnym lub alergicznym toczącym się w obrębie zatok obocznych nosa, gardła oraz uszu. Kolejna duża grupa przyczyn to zaburzenia okulistyczne, a więc nieskorygowana okularami wada wzroku oraz jaskra. Znacznie rzadziej przyczyną bólów głowy bywa zapalenia nerwu trójdzielnego, w tym przypadku dolegliwości mają szczególnie silny i uporczywy charakter.

Po urazach czaszkowo – mózgowych objawem wiodącym bywają bóle głowy. Jeśli dolegliwości pojawiają się bezpośrednio po urazie mogą być spowodowane obrzękiem mózgu, krwawieniem śródczaszkowym lub pęknięciem kości czaszki. Bóle głowy występujące w odległym okresie czasu po urazie głowy mogą dotyczyć dzieci, które doznały ciężkich urazów, natomiast dzieci po lekkich i średnio – ciężkich urazach nie powinny uskarżać się na bóle pourazowe.

Należy pamiętać, że przyczyną bólów głowy nawet u małych dzieci może być nadciśnienie tętnicze, które czasami wynika z wrodzonych wad serca.

Bóle głowy w przebiegu procesów zapalnych lub ekspansywnych ośrodkowego układu nerwowego są wynikiem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Wówczas często towarzyszą im zaburzenia widzenia, wymioty, a nawet napady drgawek i zaburzenia świadomości. Opisane objawy są alarmujące, a dziecko powinno być skonsultowane przez lekarza w trybie pilnym.

Nierzadko używanie narkotyków lub przewlekłe stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych prowadzi do bólów głowy nie ulegających zmniejszeniu po kolejnej podaży tych leków.

Wśród najczęściej wymienianych przyczyn bólów głowy u dzieci należy wymienić:

1. Bóle, które najczęściej pojawiają się około 4go roku życia. Dziecko odczuwa silny, pulsujący ból najczęściej w okolicy czołowej, któremu towarzyszą niechęć do spożywania pokarmów, nadwrażliwość na światło oraz dźwięki, nudności a nawet wymioty. W takiej sytuacji należy skontaktować się z pediatrą i postępować zgodnie z jego zaleceniami.
2. Bóle głowy podczas infekcji np. przy grypie, przeziębieniu, ospie wietrznej, anginie oraz zapaleniu płuc. Leki w przypadku wystąpienia bólu głowy powinny być podawane zgodnie z zaleceniami lekarskimi. 
3. Bóle głowy związane z długotrwałym stresem, umiejscawiają się w okolicy czoła lub skroni. Pojawiają się przed każdą dla dziecka stresującą sytuacją w szkole, w domu, w przedszkolu czy przed spotkaniem z kolegami. W takiej sytuacji należy skontaktować się z pediatrą a następnie z psychologiem (jeśli zaleci to lekarz).
4. Bóle głowy związane z nieregularnym odżywianiem się, przemęczeniem, zbyt krótka ilością snu czy spędzaniem zbyt dużej godzin przed telewizorem oraz komputerem.
5. Bóle głowy przy wadach wzroku – konieczna jest wizyta u okulisty.
6. Bóle głowy na skutek urazu mogą pojawić się zaraz po zdarzeniu lub kilka godzin a nawet dni po nim. W takiej sytuacji konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza.
7. Bóle głowy spowodowane chorobami o podłożu neurologicznym takimi jak: guz mózgu, zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych czy wodogłowie. Mogą one obejmować całą głowę bądź poszczególne płaty.

Ból głowy może być związany z:

• problemami ze snem,
• przemęczeniem, 
• zbyt długim spędzaniem czasu przed telewizorem bądź komputerem (np. gry komputerowe, portale społecznościowe), 
• problemami ze wzrokiem, 
• zapaleniem ucha środkowego, 
• zapaleniem zatok, 
• infekcją wirusową, 
• infekcją wirusową bądź bakteryjną. 

Bóle głowy u dzieci, fot. panthermedia

Towarzyszyć mu wtedy mogą nudności, wymioty, osłabienie, zawroty głowy, senność oraz podwyższona temperatura.

Inną przyczyną może być okres dorastania (młodzież), wahania hormonalne oraz silne wahania nastroju. Zbyt dużo sytuacji stresujących może także przyczynić się do bólu głowy.

Ból głowy u dziecka – diagnoza

Jeśli zostaną wykluczone podstawowe przyczyny objawowych bólów głowy, wówczas należy rozważyć rozpoznanie bólów samoistnych, to jest migreny oraz bólów napięciowych, szczególnie u dzieci z obciążonym takimi dolegliwościami wywiadem rodzinnym. Bóle głowy samoistne mają charakter nawracający, przewlekły, mogą być wywoływane sytuacjami stresowymi lub zmianami pogody. W przebiegu napadu migreny, który może trwać kilka godzin, oprócz silnych dolegliwości bólowych mogą występować zaburzenia widzenia, nudności lub wymioty, rzadziej niedowłady nerwów czaszkowych lub kończyn. Z kolei bóle głowy o charakterze napięciowym mają charakter przewlekły, mierne nasilenie, a sam incydent bólowy może trwać kilka godzin lub nawet dni.

Objawy, które powinny zaalarmować rodziców i wymagające pilnej konsultacji lekarskiej to :

• Bóle o znacznym nasileniu.
• Bóle wzbudzające dziecko ze snu.
• Bóle poranne z towarzyszącymi nudnościami i/lub wymiotami.
• Bóle z zaburzeniami świadomości.

Diagnostyka bólów głowy u dziecka powinna zostać rozpoczęta przez pediatrę w poradni rejonowej, a podstawowe badania, które należy wówczas wykonać to:

• Morfologia krwi z rozmazem.
• Próby nerkowe.
• Próby wątrobowe.
• Ciśnienie tętnicze krwi.
• Kał na pasożyty.
• Badanie ( krew, kał) w kierunku infestacji Giardia lamblia.
• Skierowanie do Poradni Laryngologicznej i Okulistycznej.

W trakcie diagnozowania bólu głowy lekarz zadaje następujące pytania:

• Kiedy rozpoczął się ból głowy?
• W jakich okolicznościach?
• Gdzie ból głowy jest zlokalizowany?
• Czy się przemieszcza, czy promieniuje?
• Jak często występuje?
• Jak długo trwa taki ból?
• Czy ból ulega nasileniu a później słabnie?
• Czy bólowi towarzyszą inne objawy?
• Czy chorujesz na inne choroby?
• Czy uległeś ostatnio jakiemuś wypadkowi?
• Czy kiedykolwiek wystąpiły drgawki? Napad padaczkowy?
• Czy ból pojawia się rano, popołudniu, na wieczór?
• Czy miejsce, w którym pojawia się ból jest wrażliwe na dotyk?
• Czy ból nie pojawia się po zjedzeniu jakiegoś pokarmu?
• Czy ból nasila się w nocy?
• Czy ból pojawia się np. po silnej sytuacji stresującej?

W trakcie wywiadu mogą pojawić się także inne dodatkowe pytania, ważne jest by rodzic obserwował swoje dziecko i umiał się do nich odnieść.

Ból głowy u dziecka – leczenie

Każdy ból głowy u dziecka powinien zostać zgłoszony lekarzowi rodzinnemu bądź pediatrze. W sytuacji gdy występują one często należy wykonać dodatkowe badania i zdiagnozować co jest ich przyczyną. Pamiętajmy by nie podawać dziecku środków przeciwbólowych bez konsultacji z lekarzem! 

Bóle głowy u dziecka, fot. panthermedia

Bez względu na to co jest przyczyną bólu głowy u dzieci i młodzieży należy skontaktować się z lekarzem i podawać dziecku środki farmakologiczne zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli ich on nie zaleci nie wolno tego robić.

Warto skorzystać z różnych niefarmakologicznych sposobów radzenia sobie z bólem np. zimny okład na czoło, masaż, głębokie oddychanie, relaksacja, spacer itp. Nie uczmy dzieci zażywania leków nawet w przypadku bardzo łagodnych bólów głowy.