Afazja to utracenie zdolności mowy. Zwykle występuje na skutek choroby, udaru mózgu albo wypadku komunikacyjnego. Rehabilitację należy rozpocząć najszybciej jak się tylko da.
Tak nazywa się uszkodzenie struktur mózgowych i zaburzenie mechanizmów odpowiadających za mowę u człowieka, który wcześniej ją opanował. Mówienie pozwala nam na przekazywanie swoich myśli, stanów, uczuć i komunikatów innym ludziom. Dzięki tej umiejętności potrafisz zachować łączność ze światem. Wszystko to można stracić nagle w wyniku uszkodzenia mózgu. W afazji (z greckiego a-fasis-niemota) zaburzeniom mowy często towarzyszą zakłócenia innych zdolności: uwagi, pamięci, spostrzegania, orientacji przestrzennej. - Pojawiają się także zaburzenia emocjonalne tj. depresja, która jest bardzo charakterystyczna u ludzi młodych, którzy nagle ulegli wypadkowi lub chorobie – mówi Danuta Matukiewicz, neurologopeda z Centrum Medycznego LIM. - Zobojętnienie, drażliwość, zmienność nastroju, agresywność – to kolejne reakcje na stan afazji – wylicza dr Matukiewicz. Charakterystyczne są również niedowłady kończyn (zwykle po jednaj stronie ciała), niektórzy pacjenci są niesamodzielni w czynnościach życiowych i pozostają przez długi czas przykuci do łóżka.
Winowajcą udar
Najczęstszą przyczyną afazji jest udar mózgu zwany też jego zawałem. Udar mózgu jest nagłym zaburzeniem dopływu krwi, w wyniku, czego dochodzi do śmierci komórek mózgowych, które bez tlenu i substancji odżywczych dostarczanych przez krew mogą przeżyć tylko kilka minut. Udar mózgu jest trzecią, co do częstości przyczyną niepełnosprawności u ludzi powyżej 40. roku życia. Rocznie na świecie z powodu udaru mózgu umiera 4,6 mln ludzi. W Polsce umieralność należy niestety do jednej z najwyższych i nie wykazuje tendencji spadkowej. Wskaźnik umieralności jest taki wysoki, ponieważ pacjenci bardzo często bagatelizują objawy i dolegliwości udaru.
Głównym i najbardziej niebezpiecznym czynnikiem udaru jest: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca, palenie papierosów, alkohol, doustna antykoncepcja, stres. Przepracowanie, zmęczenie, niska odporność organizmu niosą za sobą również ryzyko wystąpienia udaru. Grupą czynników niezależnych jest wiek pacjenta (ryzyko wzrasta u osób po 65 roku życia), płeć (z niezbadanych przyczyn 25% razy częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet), uwarunkowania rodzinne lub indywidualne. – Powyższe czynniki ryzyka są zależne od pacjenta i można nad nimi zapanować w rozsądny sposób, zdrowo się odżywiając i prowadząc higieniczny tryb życia, w którym znajdzie się czas na sport i odpoczynek – dodaje dr Matukiewicz.
Nauka mowy od nowa
Jeżeli pacjent znajdzie się w szpitalu z przebytym udarem, po odzyskaniu przez niego świadomości należy jak najszybciej rozpocząć leczenie rehabilitacyjne. Jeżeli afazja jest spowodowana udarem mózgu, rokowanie jest na ogół pomyślne, tzn. w większości przypadków można się spodziewać stopniowej poprawy mowy, podobnie jak i sprawności ruchowej. Praca jest długa i żmudna wymagająca wielkiego zaangażowania grupy specjalistów, a także samego pacjenta i przede wszystkim jego najbliższych.
- Praca reedukacji mowy zostaje rozpoczęta już w szpitalu na oddziale, gdzie specjalista neurologopeda przeprowadza badanie neurolingwistyczne, które daje obraz tego, z jakim rodzajem afazji mamy do czynienia, jaki ośrodek mowy został uszkodzony, a które funkcje nadawania i odbioru mowy zostały zachowane - tłumaczy dr Matukiewicz.
Niezależnie od rodzaju afazji należy przestrzegać bardzo ważnych zasad dotyczących pracy z pacjentem. Dotyczy to bezwzględnie całego zespołu, który opiekuje się chorym. Sukces zapewnia przede wszystkim pozytywne stymulowanie i zachęcanie do pracy poprzez wykorzystanie zachowanych możliwości pacjenta.
W medycynie wyróżniamy kilka rodzajów afazji. Jeśli uszkodzony został "ośrodek Broka" (ośrodek mowy) mamy wówczas do czynienia z afazją ruchową. Ten rodzaj afazji przejawia się zaburzeniem "nadawania mowy", a więc całkowitą utratą zdolności mówienia lub znacznym upośledzeniem tej czynności. Kolejnym typem jest afazja czuciowa. Powstaje w wyniku uszkodzenia ośrodka słuchowego mowy (Wernikego). Chorzy mówią dużo, niekiedy niepowstrzymalnie, pojawia się tzw. "sałatka słowna". Zamiast właściwego słowa w zdaniu wtrącają inne albo pacjent tworzy niezrozumiale słowa. Bardzo często mamy do czynienia z afazją mieszaną całkowitą lub globalną zanim przejdzie w czystą postać czuciową lub ruchową. Przy afazji mieszanej zaburzenia czuciowe i ruchowe współistnieją ze sobą.
