Padaczka jest problemem często występującym w wieku rozwojowym. Uważa się, że nie jest to jednostka chorobowa, a zespół klinicznych charakteryzujący się występowaniem napadów padaczkowych. Co więcej- znaczna część tak zwanych stanów napadowych obserwowanych u dzieci to napady niepadaczkowe, wymagające innego postępowania niż w przypadku napadów padaczki. Tak więc do grupy niepadaczkowych stanów napadowych zaliczane są między innymi napady afektywnego bezdechu, napady zanoszenia się czy też onanizm niemowlęcy. Czasami incydenty napadowe niepadaczkowe mogą imitować napady padaczki i stwarzać istotne trudności diagnostyczne nawet, jeśli oceniane są przez doświadczonego neurologa dziecięcego.

Cechy napadu padaczkowego

Napad padaczkowy posiada przeważnie kilka charakterystycznych cech, na przykład podobną lub bardzo zbliżoną morfologię, czyli sekwencję poszczególnych objawów. Dzieci z napadami określanymi jako częściowe lub ogniskowe mogą zgłaszać tak zwaną aurę, to jest objawy bezpośrednio poprzedzające napad. Do objawów tych mogą należeć bóle brzucha lub nudności czy wymioty, zawroty głowy, mroczki przed oczami czy też doznania węchowe. Po objawach określanych jako aura może dojść do uogólnienia się napadu, to znaczy do utraty świadomości oraz drgawek całego ciała lub jego połowy. Oprócz zbliżonej morfologii napady mają charakter nawracający, a więc po różnie długim okresie czasu napady nawracają pojedynczo, gromadnie lub jako tak zwany stan padaczkowy. Ostatnie określenie oznacza, iż napady trwają ponad 30 minut i nie ustępują pomimo stosowania właściwego leczenia. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga szybkiej interwencji lekarza. Należy jednak pamiętać, iż napady padaczkowe nawet jeśli nie występują w postaci stanu padaczkowego mogą stanowić zagrożenie życia dziecka.

Rozpoznanie padaczki

Jednak rozpoznanie padaczki nie zawsze musi oznaczać występowanie drgawek. Istnieje bowiem bardzo dużo różnych rodzajów napadów padaczkowych, a wśród nich także napady nieświadomości lub absance. Charakteryzują się one występowaniem momentów „ wyłączania się” dziecka z codziennej aktywności, jak gdyby chwilowego znieruchomienia, po którym dziecko wraca do swojej poprzedniej czynności. Napady te mogą być bardzo dyskretne i dlatego bywają długo niezauważone przez otoczenie i rodziców dziecka, a wielokrotnie są im uświadamiane przez lekarza lub psychologa. Inne typy napadów padaczkowych to napady atoniczne, czyli przebiegające z utratą napięcia mięśniowego, napady tonicze z wyprężeniem ciała, czy napady miokloniczne przebiegające z krótkimi zrywaniami mięsni twarzy i/ lub kończyn. Zupełnie inną morfologię posiadają napady padaczkowe u noworodka, gdyż najczęściej przebiegają one w postaci napadów subtelnych o charakterze pedałowania czy boksowania, zbaczania gałek ocznych czy bezdechów.

Oprócz wymienionych wyżej cech napadu padaczkowego, jakimi są jego powtarzalność i podobna morfologia, inna ważną cechą jest czas ich trwania- przeważnie są to sekundy lub minuty. Wyjątek stanowi opisany wcześniej stan padaczkowy. Także zakończenie napadu zwykle wygląda podobnie- dziecko odzyskuje przytomność, a następnie zasypia na okres 1 –2 godzin. Przeważnie również po obudzeniu ze snu napadowego pacjent uskarża się na bóle głowy.

Podejrzenie padaczki wymaga przeprowadzenia konsultacji neurologa dziecięcego, który planuje odpowiednie dla danego dziecka badania dodatkowe. Wśród nich najistotniejszą rolę odgrywają badania neuroobrazowe, a więc tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy, a także zapis elektroencefalograficzny, badanie psychologiczne i szereg badań biochemicznych. Do części z tych badań konieczne jest krótkotrwałe znieczulenie pacjenta, zwłaszcza jeśli jest to małe dziecko lub dziecko upośledzone umysłowo. Żadne z wymienionych badań samo w sobie nie stanowi o rozpoznaniu lub wykluczeniu padaczki . Konieczna jest natomiast wnikliwa analiza wywiadu, obserwacji klinicznej oraz wyników wykonanych badań. Na tej podstawie lekarz neurolog dziecięcy ustala, z jakim typem napadów padaczkowych oraz z jakim zespołem padaczkowym mamy do czynienia u danego pacjenta. Wnioski te mają kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania z chorym dzieckiem, gdyż decydują o wyborze metody leczenia.

Leczenie padaczki

Podstawową metodą leczenia padaczki dziecięcej jest farmakoterapia. W chwili obecnej dysponujemy szeroką gamą leków przeciwpadaczkowych. Dobór właściwego leku pozwala nie tylko na redukcję napadów lub też na ich ustąpienie, ale także zapewnia dziecku możliwie wysoki komfort życia codziennego oraz, co w wieku rozwojowym szczególnie ważne, nie zaburza nauki szkolnej. U większości dzieci z padaczką skuteczny okazuje się jeden lek przeciwpadaczkowy, jednak u części niezbędne okazuje się dołączenie kolejnego, drugiego leku lub leków. W większości dzieci z padaczką można z powodzeniem leczyć w warunkach ambulatoryjnych w Poradni Neurologicznej dla dzieci, jednak czasami niezbędna okazuje się hospitalizacja. Do sytuacji takich należy nasilenie częstości napadów, oraz, bezwzględnie, stan padaczkowy, który jest wskazaniem do umieszczenia dziecka w oddziale intensywnej opieki.

U większości dzieci z padaczką po kilku latach terapii udaje się odstawić leczenie , a napady nie powracają. Jednak u części z nich padaczka ma charakter lekooporny i napady występują, a nawet ulegają nasileniu pomimo prawidłowego leczenia.

Poza leczeniem farmakologicznym istnieją także neurochirurgiczne metody leczenia . Metody zabiegowe zarezerwowane są dla dzieci z wadami rozwojowymi mózgu lub z tak zwaną padaczką katastroficzną, doprowadzającą do degradacji dziecka z powodu niemożliwych do opanowania napadów. Niestety zabieg neurochirurgiczny nie gwarantuje ustąpienia napadów, większość dzieci poddanych tym zabiegom nadal wymaga stosowania leczenia przeciwpadaczkowego.

Kolejna metodą leczenia padaczki u dzieci jest stosowanie diety ketogennej. Jest to bardzo specyficzny rodzaj diety polegający na spożywaniu dużej ilości tłuszczów, a ograniczeniu węglowodanów. Powoduje to zakwaszenie organizmu, a u wielu dzieci także znaczną redukcję ilości napadów padaczkowych. Dieta ta musi być wprowadzana w warunkach szpitalnych, pod ścisłym nadzorem lekarskim oraz dietetycznym. Po wypisaniu ze szpitala rodzice powinni otrzymać szczegółowe informacje co do jej prowadzenia w warunkach domowych. Pomimo stosowania diety ketogennej większość dzieci nadal wymaga leczenia farmakologicznego.